سیدمهدی مداحی - استادیارگروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، موسسه آموزش عالی خاوران مشهد، ایران
محمدحسین عابدی - هییت علمی گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، موسسه آموزش عالی شمس، گنبد، ایران
رضا حشمتی - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، موسسه آموزش عالی گنبد، ایران

معماری بومی بر گرفته از الگو های فرهنگی و نمایانگر آداب و رسوم، روحیه و احساسات، اندیشه و عقیده، ذوق و سلیقه جامعه است. یکی ازراه های پایداری اصالت هر جامعه درحفظ نشانه های فرهنگی چه در پوشش ها،گفتارورفتار وچه درسبک معماری است. در مقابل، کم اعتنایی به هربخش ازآثار شناسنامه ی ملی هر جامعه سبب می شود تا نگاه وارداتی بر نشانه های فرهنگی سایه افکند. با درنگ در بازه گسترده ای از آثار معماری مسکونی شهر لار که طی سالهای متمادی تا پیش از دوران معاصر شکل گرفته اند و تامل بر الگوی مختلف خانه ها می توان عناصری را به عنوان اجزای اصلی و ساختاری باز شناخت. جنبه اهمیت این اجزا به ارتباط و تعامل با دیگر اجزا بر میگردد و برخی دیگر به کارکرد خود عنصر ارتباط دارند. یکی از این عناصر که در بسیاری از بنا های مسکونی ویا غیر مسکونی در بافت قدیم شهر لار مشاهده می شود )جلوخان( می باشد. در خانه ها این عنصر معماری نقش های متنوعی در زمینه های رفتاری، روابط اجتماعی، تبیین حریم، تعریف ارتباط بین درون و برون و همچنین احترام به نقش و جایگاه مخاطب بر عهده دارد. متاسفانه امروزه در خانه ها و دیگر بناهای جدید حضور این عنصر تاثیر گذار معماری بومی، حذف و یا کمرنگ گردیده است. این جستار در صدد است با معرفی و شنا سایی این عنصر در معماری مسکن بومی لارستان، جایگاه آن در بافت کالبدی و نقش آن در رفتار و روابط اجتماعی را مورد بررسی قرار دهد. تا با شناخت دقیق ترمبانی فرهنگی به کار رفته درمعماری بومی این منطقه ، تلاشی هرچند اندک، در حوزه ساخت وسازکشور، زمینه سازی برای تدوین یک نسخه ملی معماری باشد. ابن مقاله که نوعا نظری می باشد و گردآوری اطلاعات این مقاله بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و بررسی در مشاهدات میدانی شکل یافته و راهبرد تحقیق، توصیفی و تحلیلی است. در ادامه رسالت جلوخان در خانه ها و جایگاه آن در بافتهای مسکونی قدیم شهر لار مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. این رسالت در زمینه هایی مانند تعریف رابطه درون و بیرون و تبیین حریم، نقش در سلسله مراتب و ترتیب و تدرج در دسترسی و همچنین فراهم نمودن بستری برای تعاملات اجتماعی می باشد.

مسکن بومی، ویژگی های اجتماعی فرهنگی لارستان، حریم، جلوخان