رضا قدردان قراملکی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول
کورش مومنی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول
بهزاد وثیق - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول

مسکن امروزی، توجه خاصی به کیفیت فضا و مفاهیم خلوت و محرمیت ندارد. حال آن که این مفاهیم در معماری خانه های سنتی به زیبایی رعایت شده و مورد استفاده قرار گرفته اند. خلوت مفهومی اساسی در ایجاد تعادل روانی و اجتماعی است؛ محرمیت نیز مفهومی ریشه ای در شخصیت فرهنگی-اجتماعی ماست. این پژوهش نخست به بررسی نظری مفاهیم خلوت، محرمیت و کارکردهای آن پرداخته؛ سپس کارکردهای آن در معماری خانه های سنتی و مصادیق کالبدی آن بررسی شده است. بدین منظور تعدادی از خانه های سنتی شهر قم که تاکنون پژوهشی منسجم روی آن ها صورت نگرفته، انتخاب شده است. روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و نیز برداشت های میدانی می باشد. یافته ها نشان می دهد که اندام های سازنده ی خانه های سنتی ایران، از جمله حیاط اندرونی، دالان و هشتی، حیاط بیرونی و... با قرارگیری در کنار هم تامین کننده ی محرمیت در فضای خانه هستند. ضمن اینکه هر کدام از این فضاها دارای میزان مشخصی از خلوت هستند.

خلوت، محرمیت، معماری اسلامی، خانه های سنتی