سیدمهدی حسینی - کارشناس ارشد، دانشگاه بیرجند، ایران
سیدحسن قالیبافان - استادیار ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند ، ایران
محمدباقر آخوندی - استادیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی ، دانشگاه بیرجند ، ایران

اعتماد اجتماعی از عناصرضروری زندگی جمعی است که امروزه به عنوان یکی از مهم ترین مسایلی که جوامع با آن مواجه-اند، مطرح می شود. یافته های متعدد پژوهشی ومشاهدات عینی نشان ازکاهش اعتماد اجتماعی به عنوان شاخص سرمایه اجتماعی درجامعه و بویژه بین مردم و نظام سیاسی دارد و آن را به یک مساله اجتماعی و اولویتی مهم تبدیل نموده است . باتوجه به اسلامی بودن نظام سیاسی ضرورت یافتن راهکارهای تقویت اعتماد اجتماعی از متون دینی به خصوص نهج البلاغه، نمایان است . درهمین راستا این پژوهش به دنبال کشف اعتماد اجتماعی در نهج البلاغه(نامه53) وبررسی آن با رویکرد جامعه شناختی است . پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت کیفی و بر اساس روش گراندد تیوری یا نظریه داده بنیاد انجام شده است . با استفاده از روش تحقیق داده بنیاد و تجزیه متن واختصاص 268 کد و استخراج مفاهیم اصلی ، فرعی و سپس مقوله بندی و اختصاص55 مقوله محوری (ویژگی های حاکم اسلامی ، نقش های حاکم اسلامی ، علل اعتماد اجتماعی و ...)و 130 مقوله فرعی(دینداری ، پایبندی به تعهدات ، حق مداری ، ارتباط عام گرایانه و مستقیم با مردم و...) مشخص گردید که آموزه های نهج البلاغه حاوی غنی ترین مولفه های اعتماد اجتماعی است که به دلیل وجود روح خدامحوری در تمامی مولفه ها مانند عدالت ، انصاف ، صداقت وریشه های گسترده درون فردی ازتمام مولفه های رایج این مفهوم درغرب متمایز است. بر اساس یافته های پژوهش می توان این چنین نتیجه گیری نمود : بار اصلی ایجاد ، حفظ و تقویت اعتماد اجتماعی برعهده حاکمیت ومدیران قرار گرفته است و البته وظایف فردی آحاد جامعه که درراستای وظایف شهروندی ومسولیت های اجتماعی انجام می شود نفی نگردیده است و دلیل آن نیز وجود حقوق متقابل بین حاکم و مردم است . بنابراین حاکم اسلامی باید به صورت مبنایی و اساسی به مبانی فردی ،خودسازی واصلاح رابطه خود با خدا اهتمام ورزد و با استحکام آن در وجود خود و بهره گیری از مولفه های فردی و اجتماعی به تولید ، انباشت و بازتولید اعتماد اجتماعی در جامعه بپردازد .

اعتماد اجتماعی، نهج البلاغه، سرمایه اجتماعی