فهیمه هادی به - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم
مهدی داوری دولت آبادی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

در این مقاله به نقد و بررسی آراء تفسیری جمعی از مفسران، ذیل ایه 118 سوره هود با تاکید بر نظر سید مرتضی که از متقدمین شیعه هستند می پردازیم. سیاق آیه شریفه و جمله شرطیه و لو شاء ربک لجعل الناس امه واحده و لا یزالون مختلفین (و اگر پروردگارت میخواست، همه مردم را یک امت (بدون هیچ گونه اختلاف) قرار میداد؛ ولی آنها همواره مختلفند...) (هود/118) الا من رحم ربک و لذلک خلقهم و تمت کلمه ربک لاملان جهنم من الجنه و الناس اجمعین (مگر کسی را که پروردگارت رحم کند! و برای همین (پذیرش رحمت) آنها را آفرید! و فرمان پروردگارت قطعی شده که: جهنم را از همه (سرکشان و طاغیان) جن و انس پر خواهم کرد!(هود/ 119) دستاویزی برای تحمیل عقاید باطل برخی از افراد بر آیه مذکور شده است. از جمله این گروه اشاعره هستند که تبین خاصی از آیه، صحبت از شبهه جبر را به میان آورده اند و هدف از خلقت را ایجادتفرقه و اختلاف بین انسانها از سوی خداوند متعال می دانند. سید مرتضی با دلایل عقلی و قراین لفظی ثابت می کند کهچنین برداشتی از آیه صحیح نیست. بدین صورت که هدف از بیان شرط جلوه نمایی قدرت تام الاهی است و هدف ازخلقت، رحمت به معنای فضل و انعام از سوی خداوند است نه ایجاد تفرقه و اختلاف بین انسانها. عده ای دیگر از مفسران بابیان های دیگری نظر سید مرتضی را تایید می کنند اما ایشان معانی دیگری برای رحمت بیان نموده اند و همچنین مخالفانیهستندکه هدف از خلقت را اختیار انسان می دانند که موجب اختلاف بین انسانها می شود.

آیه 118 سوره هود، سید مرتضی (ره)، مشیت و اراده الهی، امت واحده، غایت خلقت