زیبا ممدوح - دانشجوی سابق دکتری و دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
علی اصغر سراج - دانشجوی سابق دکتری و دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
مرتضی موحدی فاضل - دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
جیانفرانکو آنفورا - دانشیار، گروه اکولوژی شیمیایی، مرکز تحقیقات و فناوری فوندازیون ادموند ماخ، سان میکل آل آدیجه، ترنتینو، آیتالیا

مینوز گوجه فرنگی Tuta absoluta Meyrick. از مهم ترین آفت های گیاه گوجه فرنگی Solanum lycopersicum در ایران و جهان بهشمار می آید که به دلیل قابلیت تولیدمثل بالا و طول نسل کوتاه آسیب اقتصادی بالایی وارد می سازد. امروزه کنترل رفتاری آفات برپایه مواد شیمیایی رابط (سمیوکمیکال ها) جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است. در این بررسی با تکیه بر غربال و شناساییگروهی از ترکیب ها، قابلیت پانزده ترکیب از ترکیب های دورکننده شناخته شده گیاهی در تحریک گیرنده های شاخکی حشرات باکره وجفت شده هر دو جنس، به کمک دستگاه الکتروآنتنوگرام (EAG) ارزیابی شد. در این آزمون بیشترین غلظت ممکنه (100μg/μl) از هرترکیب روی شاخک سمت راست نرها و ماده های باکره و جفت شده 2 - 4 روزه و در ده تکرار بررسی شد. نتایج به دست آمده از پاسخالکتروفیزیولوژیکی نشان داد، همه ترکیب های مورد آزمایش توانایی اتصال به گیرنده های شاخکی حشرات کامل مینوز گوجه فرنگی رادارند. اما سه ترکیب Salicylic acid, (-)-Carvone و Methyl jasmonate بیشترین میزان پاسخ پس از منظور داشتن میزان تاثیر شاهد(هگزان) را نشان دادند. ازآنجاکه ترکیب های مورد آزمایش بالاترین تاثیر را بر ماده جفت شده دارند، لذا میتوانند به عنوان نامزدیمناسب در جهت مهار رفتاری حشرات ماده این آفت همچون ترکیب های فرمونی در حشرات نر در راهبردهای مهاری و مدیریت تلفیقیآفات (Integrated Pest Management; IPM) مطرح باشند.

الکتروآنتنوگرام، گیرنده های شاخکی، Methyl jasmonate, Salicylic acid, (-)-Carvone