محمدرضا سبحانی - دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد و مربی دانشگاه آزاد اسلامی اراک
امین فرنیا - استادیار، گروه زراعت، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد
داریوش مظاهری - استاد، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران
مجید مجیدیان - استادیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی گیلان

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت، آرایش کاشت و نیتروژن بر ماده موثره (روتین) برگ و گل، عملکرد و اجزای عملکرد دانه راش گندم ، آزمایشی به صورت اسپلیتپلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی اراک انجام شد. تیمار آرایش کاشت بهعنوان عامل اصلی در دو سطح 50 سانتی متر عرض پشته با دو ردیف کاشت به فاصله 20 سانتی متر (P₁) و 60 سانتی متر عرض پشته با سه ردیف کاشت به فاصله 15 سانتی متر (P₂)، تیمار تاریخ کاشت در چهار سطح شامل: 30 خرداد (D₁)، تیر14 (D₂)، تیر 29 (D₃ ) و 13 مرداد (D₄) و نیتروژن در چهار سطح صفر (N₁)، کیلوگرم 50 (N₂) کیلوگرم 100 (N₃) و 150 کیلوگرم (N₄) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثرات متقابل آرایش کاشت × تاریخ کاشت × نیتروژن بر صفت های عملکرد دانه و وزن هزاردانه در سطح احتمال پنج درصد و بر صفات تعداد کل دانه در گیاه، درصد روتین برگ و گل در سطح احتمال یک درصد معنی دار و بر صفت تعداد خوشه در گیاه معنی دار نبودند . به طوری که بیشترین عملکرد دانه با 2857 کیلوگرم در هکتار، تعداد خوشه در گیاه با 33/20 عدد، تعداد کل دانه در گیاه با 434/1 عدد مربوط به تیمار (P₂D₃N₃) بود. بیشترین وزن هزاردانه با 29/28 گرم مربوط به تیمار (P₂D₃N₄) بود و بیش ترین درصد روتین برگ با 1/01 درصد، مربوط به تیمار (P₂D₄N₄) بود. همچنین بیش ترین درصد روتین گل با 1/36 درصد، مربوط به تیمار (P₁D₃N₃) بود.

درصد روتین برگ، درصد روتین گل، دو ردیف کاشت، وزن هزار دانه