شیخ فضل الله نوری و اندیشه مشروطیت

شیخ فضل الله نوری در سال 1258 یا 1259 هجری قمری به دنیا آمد و در حدود سال 1290 هجری قمری به نجف اشرف مهاجرت کرد. سال 1292 برای درک فیوضات علمی از محضر میرزای شیرازی عازم سامرا شد و سرانجام در سال 1303 ه. ق به تهران برگشت. شخصیت این عالم بزرگوار به گونه ای بود که حتی مخالفان او نیز در وصف نیکی او سخن رانده اند. چنان که ناظم الاسلام کرمانی درباره او می نویسد: وی شخص اول عالمان اسلام و از لحاظ سلوک، دارای حسن و مراتب علمیه بوده و نکات ریاست و سیاست را بهتر از دیگران شناخته است. (ناظم الاسلام کرمانی، تاریخ بیداری ایرانیان ، ج 1، ص 504 ). ملک زاده از دیگر مخالفان شیخ نیز در وصف وی چنین می نویسد: از حیث معلومات و تبحر در علوم دینی ، از همه همگنانش برتری داشته و بسیار فهیم و باهوش بوده و در قدرت استدلال در میان طبقه خود نظیر نداشته است. (مهدی ملک زاده، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج 6، ص 1257) یکی از وقایع مهم تاریخ معاصر ایران، نهضت و انقلاب مشروطیت است که تاکنون در باب آن ، آثار و مکتوبات زیادی نوشته شده است اما در این میان، آنچه همواره بیشتر مورد بحث بوده است ، اعدام شیخ فضل الله نوری از مجتهدان طراز اول دوران مشروطه است که به جرات می توان ادعا کرد یکی از فرازهای مهم و تلخ تاریخ معاصر ایران به شمار می رود . واقعه ای تلخ که در پشت پرده آن ، توطیه بیگانگان و همچنین قدرت طلبی برخی از مشروطه خواهان و نیز سکولاریست های افراطی مشهود بود که استبدادستیزی و استعمارستیزی شیخ، آنها را به ستوه آورده بود.