نقد و بررسی دیدگاه دیوید راس در باب تزاحم اخلاقی با تکیه بر آرای شهید مرتضی مطهری

یکی از عمده ترین نظریاتی که در باب نحوه ی حصول معرفت اخلاقی مطرح گردیده است، نظریه ی شهودگرایی اخلاقی است و دیوید راس، فیلسوف مد نظر این رساله، از مهمترین قایلان به چنین نظریه ای است. بنا بر معرفت شناسی نظام اخلاقی راس، هم برای رسیدن به اصول اخلاقی که وظایف در نگاه نخست نامیده می شوند و هم برای داوری اخلاقی موجه در شرایط معین که وظایف واقعی را مشخص می کند، تنها شهود است که کارگشاست؛ این عصاره ی تعلیمات راس است که محل انتقادات ریز و درشت فراوان و نیز تبعیت ها و تحسین های کثیر واقع گردیده است. تزاحم اخلاقی موقعیتی است که هم زمان دو یا چند وظیفه اخلاقی متوجه فاعل است و به دلیل محدودیت ظرفیت ها توان امتشال همه آنها را ندارد و ناچار به گزینش است. تزاحم گاه در مصادیق یک قاعده ی اخلاقی ایجاد می شود مانند لزوم نجات جان دو نفر که در حال غرق شدن هستند و نمی دانیم کدامیک مقدم است و گاه در مصادیق چند حکم اخلاقی مانند و حتی که نجات جان انسانی منوط بر تصرف عضبی از ملک دیگری باشد. در این پژوهش که روش آن توصیفی – تحلیلی نقادی است معیارها و چگونگی حل تزاحم از منظر دیوید راس مطرح شده و سرانجام با تمسک به متون دینی و قواعد اصولی نظر خود تبیین نمودیم. نکات ذیل از جمله نتایج حاصل از این تحقیق است. وجه مشترک اندیشمندان اسلامی توجه به قاعده ی اهم و مهم است. برای حل تزاحم، باید شرایط پیش از انجام فعل (انگیزه) و پس از آن (نتیجه و هدف) و هنگام عمل و مطلوبیت نقش الامری را مد نظر داشته باشیم. توجه به قواعد اصولی و ظرفیت های فرا اخلاقی به عنوان مبانی حل تزاحم اهمیتی ویژه دارد. توجه به هدف نهایی انسان که همان تقرب الهی است در رهایی از تزاحم نقشی اساسی دارد.

Keywords:

تزاحم , دیویدراس , نقد دیدگاه راس با تکیه بر آرای شهید مرتضی مطهری