بررسی تطبیقی طراحی منسوجات ایلخانی ایران و ممالیک مصر در قرون هفتم و هشتم هجری (14-13م.)

ایران ایلخانی (654 تا 750 ه .ق / 1256 تا 1335م.) پس از یک دوره کوتاه رکود، به دلیل حمایت مغولان از تولید و تجارت منسوجات گرانبها، با رشد چشمگیری در زمینه طراحی و تولید منسوجات روبرو می شود. در حکومت ممالیک مصر (648 تا 923 ه .ق./1250 تا 1517م.) نیز، به دلیل مقاصد سیاسی ، تجاری و اقتصادی و اهمیت قاهره به عنوان مرکز جهان اسلام، توجه به تولید منسوجات فزونی یافت و در این دوران، پارچه و لباس نقش اجتماعی وسیعی را، به ویژه در سطح درباری ایفا می کرد. در بسیاری از کتاب های تاریخی، مورخان مسلمان ، راجع به روابط تجاری و فرهنگی ممالیک با تمدن های شرقی و تاثیرپذیری منسوجات آنها از سبک و طراحی شرقی به ویژه سبک چینی و ایلخانی، سخن به میان آمده است. از اینرو، سو ال پژوهش حاضر این است که چه شواهدی از تاثیر منسوجات ایران ایلخانی قرون هفتم و هشتم هجری/ سیزدهم و چهاردهم میلادی بر منسوجات ممالیک معاصر آنها وجود دارد هدف این پژوهش کیفی، پس از بیان ویژگی های منسوجات ایلخانان و ممالیک، بررسی زمینه های ارتباط سیاسی و تجاری دو تمدن به منظور تبیین زمینه تاثیرپذیری و سپس انتخاب نمونه های پارچه نمایشگر تاثیر منسوجات ایلخانی بر پارچه های مملوکان مصر ، به منظور بررسی نحوه تاثیرپذیری از منظر نقش مایه ها و ترکیب بندی بوده است. روش تحقیق به صورت تاریخی، توصیفی و تطبیقی است و شیوه ی گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و با انتخاب نمونه های بارز منسوجات دو دوره، موجود در موزه های جهان انجام پذیرفته است . نتایج پژوهش نشانگر تاثیرپذیری پارچه بافی مملوکان از نمونه های منسوجات ایلخانی در زمینه ی نقوش ، افزایش استفاده از مدالیون های ترنجی، بادامی و اشکی شکل و همچنین ترکیب بندی های جدید ، استفاده از قاب های توریقی/ طاقی، استفاده از طرح های ساقه های تاک عمودی و منحنی و ترکیب بندی حاشیه ضخیم و مدالیون هایترنجی و گل اناری به صورت یک دوم به جای منظم و حاشیه های ترکیب شده با مدالیون و خطوط و ترکیب دوگانه مدالیون ها است.

Keywords:

ایلخانی , مملوکیان , منسوجات اسلامی , نقشمایه , ترکیب بندی