شیوا براهویی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین المللی خرمشهر-خلیج فارس گروه حقوق خصوصی، خرمشهر، ایران
صادق علیخانی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین الملل خرمشهر-خلیج فارس، استاد راهنما، گروه حقوق خصوصی، خرمشهر، ایران

علم دادرس از جمله مواردی است که از جایگاه ویژه ای در نظام حقوقی برخوردار می باشد و سابقه ای دیرینه دارد. جوازاستناد قاضی غیرمعصوم به علم شخصی خود در مقام صدور حکم، یکی از مسایل مهم فقهی است که امروزه خود مساله سازشده و مورد ابتلای دستگاه قضایی است. این سوال که آیا قاضی میتواند در دادرسی خود را بینیاز از دلیل بداند و تنها با علمخود رای دهد یا پایبند اقتضای دلایلی است که دو طرف در دادرسی ارایه کرده اند یکی از سوالات مطرح در زمینه حقوق می باشد که درباره آن بحث های زیادی صورت گرفته است. گرچه بیشتر فقیهان به حجیت مطلق علم قاضی اعتقاد دارند امانگرانی از قرار گرفتن دادرس در معرض اتهام و امکان سوء استفاده او از قدرت، ضرورت طرح دقیق این بحث را نشان میدهد. به ویژه که امروزه دوباره پاره ای از دادرسان ادعا دارند که میتوانند با اطلاعات شخصی و علم خود قضاوت نمایند. این تحقیق به شناسایی، اهمیت، تعریف، میزان تاثیر و طرق ارزیابی علم دادرس می پردازد و سر انجام پس از طرح مباحث مربوطه به این نتیجه میرسد که گرچه نظر مشهور فقهای امامیه حاکی از اعتبار مطلق علم قاضی است، اما در حقوق موضوعه ایران با توجه به قوانین موجود تنها علم ناشی از ادله معتبر دانسته شده و علم شخصی دادرس فقط کارکرد کنترلی سایر ادله را بر عهده دارد؛ به عبارت دیگر تنها در مقابل ادله خلاف واقع ایستادگی میکند اما نمیتواند در صدد اثبات امری بر آید.

علم، دادرس، فقه، حقوق موضوعه، ادله اثبات دعوی، آیین دادرسی