محمدرضا جلالی - عضو هیات علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)
لیلا حسن پور - کارشناس ارشد روان شناسی عمومی

هدف: در پژوهش حاضر به منظور بررسی ماهیت و جهت رابطه تفکر و زبان، تشکیل مفهوم (به عنوان اساسی ترین عنصر تفکر) در دانش آموزان شنوا و مبتلا به نقص شنوایی مورد مقایسه قرار گرفت تا از این طریق تاثیر فقدان یا تاخیر در آموزش زبان و همچنین تفاوت در نوع درون دادهای زبانی (زبان نشانه ای) بر تشکیل مفهوم و به تبع آن تفکر مورد ارزیابی قرار گیرد. روش: این مطالعه از نوع کاربردی و روش انجام آن زمین های است. نمونه آماری براساس سطوح شنوایی، سطوح سنی و جنسیت در گرو هها جایگزین شده اند. با این حال متغیر وابسته پژوهش (فرایند شکل گیری مفهوم) و تاثیر سطوح متغیر مستقل بر آن به شیوه تجربی مورد بررسی قرار می گیرد. جامعه آماری: در گروه های مبتلا به نقص شنوایی، شامل کلیه افراد 17-5 سال ناشنوایی است که تحت نظارت مرکز آموزش استثنایی شهر قزوین، آموزش های ویژه را دریافت می کنند و در گروه شنوا، شامل کلیه افراد 17-5 سالی است که در مقاطع پیش دبستانی تا دبیرستان شهرستان قزوین مشغول به تحصیل هستند.نمونه آماری: پژوهش عبارت از 110 نفر است که شامل سه گروه 30 نفری (ناشنوا، نیمه شنوا و شنوا) است. هر گروه متشکل از 15 دختر و 15 پسر است ( 5 نفر در هر یک از رده های سنی پیش عملیاتی، عملیات عینی و عملیات صوری) و یک گروه 20 نفری (کم شنوا) که متشکل از 10 دختر و 10 پسر ( 5 نفر در هر یک از رده های سنی عملیات عینی و صوری) است. در گروه مبتلا به نقص شنوایی به دلیل محدود بودن جامعه آماری، کلیه افراد مورد آزمون قرار گرفتند. گروه شنوا با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای در گروه جایگزین شدند. ابزار و روش تحلیل داده ها: نمرات حاصل از آزمون شکل گیری مفهوم ویگوتسکی در دو گروه به وسیله نرم افزار آماری SPSS و با استفاده از آزمون های تحلیل واریانس یک راهه، تحلیل واریانس چند متغیره، آزمون تعقیبی توکی و آزمون t مستقل مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج: پژوهش نشان می دهد توالی مراحل و سن ظهور شکل گیری مفهوم در دو گروه یکسان بوده، در گروه های پیش عملیاتی و عملیات عینی بین دو گروه شنوا و ناشنوا تفاوتی وجود ندارد؛ اما در گروه عملیات صوری، اگر چه ناشنوایان قادر به تشکیل مفهوم هستند، اما در مقایسه با گروه شنوا تفاوت معناداری نشان می دهند. از میان عوامل سن، جنس و سطح شنوایی، تنها عامل سن در تشکیل مفهوم تاثیر داشته و بین دختر و پسر در تشکیل مفهوم در دو گروه شنوا و مبتلا به نقص شنوایی تفاوتی مشهود نیست. پیشنهاد: می شود با توجه به محدودیت های این تحقیق، در پژوهش های بعدی با نمونه آماری بزرگتر، عوامل هوش، همتاسازی نمونه و نمونه گیری تصادفی لحاظ شود.

تشکیل مفهوم، نقص شنوایی