رضا رضوانی - دکترای آموزش زبان انگلیسی، استادیار دانشگاه یاسوج
مینا وکیلی نژاد - کارشناس ارشد مطالعات ترجمه دانشگاه پیام نور خوزستان، واحد آبادان

طبق تعریف سرفصل آموزشی مصوب مقطع کارشناسی ارشد رشته مطالعات ترجمه، گیتی از اهداف عمده این دوره تربیت مترجمانی است که بتواند نیاز روزافزون کشور به تبادل اطلاعات با کشورهای دیگر را برآورده سازند. شناخت عناصر فرهنگی یکی از ابزارهای مهم موفقیت مترجمان در این امر خطیر است. مترجمان باید علاوه بر ویژگی های زبانی، با ویژگی های فرهنگی زبان مبدا و زبان مقصد و نیز روش های ترجمه عناصر فرهنگی آشنایی کافی داشته باشند. در این مقاله به بررسی این مطلب می پردازیم که آیا در صد سرفصل مصوب رشته مطالعات ترجمه در مقطع کارشناسی ارشد، به نقش فرهنگ در ترجمه توجه کافی شده است و باید در این سرفصل دروس این تعریف شده اند که به طور مستقیم به مطالعه فرهنگ و نقش عناصر فرهنگی در ترجمه و شیوه ترجمه آنها بپردازد. علاوه بر این، نظریه های دانشجویان این رشته درباره صرف است و همچنین عملکرد آنها در ترجمه عناصر و اصطلاحات فرهنگی نیز بررسی شده است. تحلیل محتوای سرفصل مصوب رشته مطالعات ترجمه نشان داد که تنها دو درس با عنوان شناخت عناصر فرهنگی در دو زبان و فرهنگ و جامعه شناسی در ترجمه، به عنوان دو درس اختیاری برای آشنایی دانشجویان با عناصر فرهنگی در نظر گرفته شده اند اما از میان 10 دانشگاه بررسی شده در این پژوهش، تنها در دانشگاه یکی از این دو دست را به عنوان دروس اختیاری به دانشجویان ارایه می دهد. در مجموع 60 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات ترجمه در این پژوهش شرکت نمودند که آنها را به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم کردیم. ابتدا دانشجویان در غروب یک پرسش نامه کیفی محقق ساخت پاسخ دادند و نظرهای خود را درباره میزان توجه به عناصر فرهنگی و ترجمه آنها در دروس مقطع کارشناسی ارشد و یا کردند. نتایج پرسش نامه نشان می دهد در این سفر و آشنایی دانشجویان با عناصر فرهنگی و نحوه ترجمه عناصر و مفاهیم فرهنگی توجه کافی نشده است. سپس، دانشجویان در یک آزمون ترجمه شرکت کردند که هدف آن سنجش مهارت ترجمه دانشجویان دکترا و مقایسه عملکرد آنها بود. با استفاده از آزمون تی، نتایج به دست آمده از ارزیابی و مقایسه ترجمه دانشجویانی که این واحد را گذرانده اند و آنهایی که این واحد را نه گذرانده اند، نشان داد دانشجویانی که این درس را گذرانده اند در ترجمه عبارت های فرهنگی عملکرد بهتری داشته اند. این موضوع بیانگر این است که توجه بیشتر به فرهنگ و عناصر فرهنگی و شیوه ترجمه آنها می تواند تاثیر بسزایی در کیفیت ترجمه دانشجویان داشته باشد. در پایان با استفاده از نتایج به دست آمده، پیشنهادهایی در راستای بهبود کیفیت ترجمه فرهنگی ارایه شده است.

عناصر فرهنگی، مطالعات ترجمه، سرفصل آموزشی، کیفیت ترجمه، دانشجویان