عباس محمدی - استادیار گروه گیاه پاشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
سیمین نجار - دانشجوی کارشناسی ارشد بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند
فهیمه سنگی کاظم آباد - دانشجوی کارشناسی ارشد بیماری شناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند

زعفران از با ارزش ترین محصولات دارویی استان های خراسان رضوی و جنوبی است که در تمام مراحل برداشت، انتقال و انبارداری ممکن است به گونه های مختلف قارچ Aspergillus آلوده گردد. یکی از توکسینهای ناشی از این آلودگی، آفلاتوکسینB1 است. این پژوهش با هدف بررسی تولید این توکسین توسط قارچ Aspergillus flavus در مراحل مختلف برداشت، انتقال و انبارداری زعفران صورت گرفت. بافتهای خشک و مرطوب زعفران و بافتهای برنج آغشته شده به عصاره زعفران، با A. flavus تلقیح گردیده و تولید آفلاتوکسین در آن ها به روش کروماتوگرافی TLC بررسی گردید. قارچ آسپرژیلوس توانست در شرایط مختلف این پژوهش، تمام بافتهای تلقیح شده را آلوده نماید. مقادیر مختلف آفلاتوکسینB1 در تیمارهای مختلف به استثنای زعفرانهای نگهداری شده در شرایط خشک (شاهد)، تولید گردید. در بافتهای برنج آغشته به عصاره زعفران نیز آفلاتوکسین B1 تولید گردید ولی میزان آن نسبت به تیمار برنج بدون زعفران، کمتر بود. بر اساس نتایج این پژوهش، بافت های زعفران بهسرعت در شرایط گرم و مرطوب به گونههای مختلف آسپرژیلوس آلوده میگردند. زعفران خشک و مرطوب تلقیح شده با قارچ آسپرژیلوس، پس از مدتی حاوی مقدار زیادی آفلاتوکسین بود. میزان آفلاتوکسین تولیدی در بافت های زعفران، ارتباط مستقیم با رطوبت محیط و بافت داشت. با افزایش رطوبت، آلودگی بافت به قارچ بیشتر و تولید توکسین نیز افزایش یافت. آغشته کردن موادغذایی به زعفران هرچند میزان تولید آفلاتوکسین B1 را کاهش داد ولی تولید آن را متوقف نکرد. نتایج این پژوهش نشان داد که بستهبندی زعفران قبل از خشک شدن کامل بافت یا نگهداری آنها در شرایط رطوبت بالا، خطر آلودگی به قارچ A. flavus و تولید آفلاتوکسین در آنها را افزایش میدهد.

آلودگی، آسپرژیلوس، برنج، توکسین های قارچی، کروماتوگرافی