طه نوراللهی - مدیر کل آمارهای احتماعی و اقتصادی خانوار مرکز آمار ایران
فاطمه ربیعی - کارشناس ارشد مرکز آمار ایران
نادر مطیع حق شناس - عضو هیات علمی مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه وزارت ع

سرشماریها ، منبع اصلی اطلاعات جمعیتی به شمار می آیند ضرورت بازنگری و ارزیابی داده های سرشماری های عمومی جمعیت ایجاب می کند که بتون ضمن پی بردن به میزان دقت و کیفیت داده ها با استفادها ز روشهای متنوعی که در این زمینه وجود دارند. به تصحیح اطلاعات جمعیتی و تقویت مبانی آمارهای ثبتی کمک نماید. دراین مقاله تلاش شده است که علاوه بر روش های معمول در ارزیابی سرشماری های عمومی نفوس، الگوی جدیدی برای ارزیابی نتایج سرشماری ها ارائه گردد برای این کار سعی شده ضمن بیان نتایج ارزیابی سرشماری های کشور که طی سالهای 75-1345 صورت گرفته، از توصیه هایی که در سطح بین المللی و ملی در این زمینه پیشنهاد شده است استفاده شود نتایج حاصله از بررسی کشورهای منتخب جهان نشان داده است که در کشورهای توسعه یافته تکنیک جمعیتی ارزیابی سرشماری استفاده از روش تحلیل نسلی و معادله توازن بوده است در کشورهای در حال توسعه تکنیک عمده ارزیابی به روشهای گرافیکی و شاخص نسبت جنسی و سنی بر می گردد. الگوی معمول در ارزیابی نتایج سرشماری های عمومی نفوس قبلی در کشور نشان می دهد که عموماً ارزیابی گزارش سن و جنس بااستفاده از روشهای ارزیابی تفصیلی نسبت جنسی، سنی و تحلیل نسلی صورت گرفته است. با توجه به بررسی های صورت گرفته به نظر میرسد برای کاهش خطای محتوی و افزایش کیفیت دقت، و صحت گزارش سن و جنس در سرشماری ها، می توان با استفاده از توصیه های بین المللی بر پایۀ مقایسه سرشماری با آمارهای ثبتی برای محاسبه نرخ ثبت نام در مدارس (دانش آموزان واقع در سنین 14-7 ساله) و اندازه گیری سهم جمعیت گروه سنی 65 ساله و بیشتر کشور که تحت مراقبتهای بهداشتی قرار گرفته اند، استفاده کرد. توصیه می شود که در کنار این روشها روشهای تحلیلی نسلی تجمعی را برای مقایسه توزیع سنی در دو سرشماری با در نظر گرفتن ضریب تغییرات حاصل از تفاوت میزانهای نسلی برای گروههای باز، سیستم تعدیل توزیع سنی و جنسی به کمک سیستم Logit و نرم افزار PAS بکار برد.

سرشماری، ارزیابی ، فنون جمعیت شناختی