غلام حسین حیدری - عضو هییت علمی و رییس واحد رودهن

پس از تدوین مسیله پژوهش و صورت بندی کردن فرضیه، پژوهشگر برای توسعه وگسترش برنامه پژوهشی خود آمادگی پیدا می کند. برنامه پژوهش به پژوهشگر می گویدکه اطلاعات مورد نیاز خود را چگونه جمع آوری کند، چگونه تجزیه و تحلیل کند ونهایتا پاسخ سوال های خود را پیدا کند. علاوه بر تمامی موارد بالا یکی از مسایلی را کههنگام برنامه ریزی پژوهش پژوهشگر باید به آن بیاندیشد مسایل اخلاقی هستند، برای مثال :پژوهش درباره موضوعی نظیر سوء استفاده از کودکان بی آنکه حقوق آنها رعایت شودمشکل به نظر می رسد. هنگام مواجه شدن با چنین مشکلاتی وظیفه محقق چیست آیا باید علم را فدای حقوق افراد کرد آیا نقض حقوق مسلم افراد جامعه هدف علم است بدیهی است که برای انجام هر پژوهشی رعایت اصول اخلاقی امری حیاتی و ضروری است. اما رعایت اصول اخلاقی در پژوهش یعنی چه اکثر مردم وقتی به اخلاق فکر م یکنند، اغلب در ذهن آنها موعظه های اخلاقی و بحث های بی پایان فلسفی زنده م یشود، ولیکن اخلاق در پژوهش، شامل مجموعه اصولی است که به جامعه پژوهشی ارایه می شود تا به کمک آنها بتوان، بین اهداف مهم پژوهشی وارزش های متعارض آشتی ایجاد کرد. مباحث اخلاقی در حوزه پژوهشهای علوم اجتماعی و رفتاری به سه شاخه تقسیم می شوند. رابطه بین جامعه و علم -2 موضوع های حرفه ای -3 آزمودنی ها -1 رابطه بین جامعه و علم: بحث اخلاق در حوزه جامعه و علم حول این محور قرار دارد که: اغلب جامعه ای که پژوهشگر در آن زندگی می کند در برگیرنده موضوعات گوناگون پژوهشی بوده و هرساله هزینه های زیادی صرف انجام پژوهش در موضوعات مورد نیاز خود می کند اما نحوه هزینه کردن این هزین ه ها را اولوی ت بندی می کند و پژوهشگران طرح های پژوهشی خود را با توجه به این اولویت ها انتخاب می کنند و رعایت این فرایند یا اولویت یعنی دیکته شدن سیاست اجرایی جامعه در پژوهش. از طرف دیگر ارزش های اجتماعی و فرهنگی در علم منعکس شده و این انعکاس به صورتی است که اغلب پژوهشگران پدیده های مورد پژوهش خود را توسط علایق فرهنگی جامعه تعیین می کنند. مثلا یک جامعه شناس زن ممکن است مسیله تبعیض شغلی را مورد پژوهش قرار دهد. یا روان شناس سیاه پوستی ممکن است به مطالعه نگرش های نژادی علاقمند باشد و خلاصه این که پژوهشگران مانند سایر افراد جامعه تحت تاثیر ارزش های جامعه قرار دارند و ارزش ها به گونه های مختلف وارد فرآیند پژوهش میشوند. به عبارت دیگر ارزش های جامعه همانند خود پژوهشگران می توانند به صورت ناشناخته و زیرکانه در فرآیند پژوهش راه پیدا کنند. -2 موضوع های حرفه ای: این عامل در برگیرنده مشکل گسترده ای است که موجب تحریف علمی می شود. یکی از مسایلی که توجه بیشتری را به خود جلب کرده است، فریب کاری اعمال شده از طرف پژوهشگران است. پژوهشگران برای طرح سوال و استفاده از روش های مناسب برای پاسخگویی به آنها آموزش های لازم را می بینند و یاد م ی گیرند که چگونه حقیقت را جستجو کنند. در جستجوی حقیقت استفاده از هرگونه عمل فریبکاری ضداخلاقی تلقی می شود . فریبکاری در امور پژوهشی در دهه اخیر افزایش نگران کننده ای داشته است.