کیومرث کلانتری - دانشیار دانشگاه مازندران (نویسنده مسیول)
رضا رضایی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه مازندران
جواد مصلحتی - دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم شناسی دانشگاه مازندران

در حقوق کیفری ایران قانون گذار علاوه بر عنصر ((قصد))، ((آگاهی و توجه)) را البته صرفا در رفتارهای نوعا کشنده به عنوان ضابطه فورچون روانی جنایات جنگی پذیرفته است. به گونه ای که فقدان هر یک از این رو، موجب عدم انطباق رفتار ارتکابی با عنوان قتل عمدی و در نتیجه تحقق صور دیگر آن یعنی قتل هایی شبه عمد یا خطاهای محض می گردد. هر کدام از این دو، مفهوم خاص خود را دارند، آگاهی به معنای علم ذاتی و خصوصی نسبت به عملی است که نوعا یا شخصا یا به لحاظ اوضاع و احوال حاکم بر آن موجب قطع می شود و توجه ناظر به مرتکب در زمان و مکان معین نسبت به امری می باشد. وجود آگاهی دلیلی بر وجود توجه نیست و توجه نیست دلیلی بر وجود آگاهی نمی باشد. در مقررات کیفری رویه قضایی آمریکا هر چند آگاهی مرتکب نسبت به احتمال وقوع قتل و موضوع جرم جهت تحقق رکن روانی قتل عمدی ضروری دانسته شده، بی توجهی فاحش مرتکب نیز نسبت به اوضاع و احوال موجود و نتایج احتمالی رفتار می تواند متهم را به سوی محکومیت به قتل عمدی سوق دهد. به عبارت دیگر، عنصر معنوی لازم جهت تحقق قتل عمدی در امریکا به گونه ای گسترده تر از مقررات فعلی ایران بوده، به طوری که علاوه بر قصد مجرمانه و اگاهی به امکان وقوع قتل، بی توجهی فاحش نیز در این حوزه قرار می گیرد.

آگاهی، توجه، رکن روانی، قتل عمدی، ایران و آمریکا