نقش مفهومی گنبد در معماری مسجد

توحید نخستین اصل معماری اسلامی به شمار آمده و از جمله ویژگی های آن وحدت است. ایجاد مرکزیت در بنا از جمله راهکارها برای تحقق وحدت در معماری است. از عناصر موثر در شکل گیری مساجد در دوران مختلف که تحت تاثیر مفهوم توحید قرار گرفته، گنبد است؛ این نصر با نقش بارز خود در زمینه شکل دهی مفهومی و نمادین به ایجاد مرکزیت در بنای مساجد، بیانگر آن است که وظیفه خود را به خوبی می تواند به منصه بروز برساند. تامل در معماری مقدس نشان می دهد جایگاه معماری مقدس در جوامع سنتی، جایگاهی کاملا نمادین و سمبلیک است که معنای خاصی را تجسم می بخشد. به عبارت دیگر در فلسفه معماری مقدس، بنا تجسم معنا محسوب می شود. بنابراین و با این مفروضات، در این مقاله تلاش شده بادرنظر گرفتن مسجد به مثابه مهم ترین عنصر معماری ایران پس از اسلام و گنبد به مثابه مهمترین و شاخص ترین عنصر معماری مسجد، نخست به علل غیبت این عنصر معماری در سده های نخستین پس از اسلام در معماری ایران پرداخته شود و سپس به تاملات پژوهشگران هنر و معماری اسلامی ایران درباره معانی و رموز نهفته در آن بپردازد و آن را بر این مبنا بازخوانی کند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که نقطه شروع ادراک معرفتی عناصر معماری ایران حوزه عرفان است که می توان شان هنر و زیبایی را در آن جست و جو کرد و بازیافت.

Keywords:

معماری در جهان اسلامی , مساجد , گنبد