یاسر مرادی - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه مفید و دبیر کارگروه بانکداری اسلامی بانک کشاورزی
عباس کریمی - استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

میزان مسیولیت بانکها در عقود مشارکتی به عنوان شریک تسهیلات گیرنده یکی از مهمترین سوالات روز جامعه حقوقی کشور است. امروزه بانکها سعی می نماید تا ریسک خود در امور بانکی را با وضع شروط نافی مسیولیت در دو قالب قراردادی و عملیاتی(غیر قراردادی) کاهش دهند. در میان عقود مختلف بانکی، عقود مشارکتی و مشخصا عقد مضاربه و مشارکت مدنی که برخلاف عقود مبادله ای، بحث مسیولیت بانک تسهیلات دهنده اهمیت بالایی دارد، متضمن شروط مشخص منتج به عدم مسیولیت می باشند؛ همچنین شرط عدم مسیولیت در موارد غیرقراردادی یعنی عملیات بانکی هم وجود دارد. البته برخی شروط عدم مسیولیت در اسناد تجاری هم وجود دارد که خارج از موضوع این تحقیق است.شرط عدم مسیولیت در عقد مضاربه با توجه به تجویز قانون مدنی در ماده 558 و اجماع فقها، در قالب عقد خارج لازم بدون اشکال به نظر می رسد؛ هرچند با نظریه شروط تحمیلی، می توان تردیدهایی درخصوص صحت آن مطرح نمود؛ از این رو بانکها در این زمینه در قالب عقد صلح ضمان مضارب را شرط می کنند. برخلاف عقد مضاربه، شروط عدم مسیولیت بانکها در زیان احتمالی حاصل از مشارکت در قرارداد مشارکت مدنی، به نظر مشهور فقها از مصادیق شروط خلاف مقتضا و ماهیت عقد مشارکت می باشد.

نفی مسیولیت، ضمان مضارب، عقود مشارکتی، مسیولیت مدنی بانکها