نیکو حمزه پور - دانشجوی دکتری دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
مصطفی کریمیان اقبال - دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
محمد جعفر ملکوتی - استاد گروه خاکشناسی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس

محدودیت گسترش زمین های زراعی، همگام با رشد روزافزون جمعیت منجر به ناپایداری تولیدات کشاورزی در دهه های آینده خواهد شد. از این رو دست یابی به تولیدات پایدار کشاورزی از طریق یک روش جامع حاصلخیزی خاک، متناسب با شرایط موجود ایران ضروری به نظر می رشد. دراین مقاله به اختصار به معرفی روش های نوین مدیریت حاصلخیزی خاک در کشور های جهان سوم و نقش آنها در حرکت دادن بخش کشاورزی به سمت توسعه پایدار، پرداخته خواهد شد. امروزه در چهارب چوب مبانی اساسی مدیریت تفیقی حاصلخیزی خاک (ISFM)، روش های مدیریتی متعددی برای کشورهای جهان سوم پیشنهاد شده است که هدف همه آنها از طرفی انتقال علوم جدید به کشاروزان و از طرفی دیگر حفظ و انتقال دانش بومی کشاورزان به یکدیگر می باشد. روش یادگیری مشارکتی و تحقیق علمی (PLAR) اغلب با کشاورزان نمونه سروکار دارد و چهار مرحله شناسایی استراتژی های موجود، طرح ریزی عملیات پیشنهادی برای بهبود شرایط، اجرای آن و ارزیابی گزینه های مناسب را شامل می شود. روش مانیتور کردن عناصر غذایی (NUTMON) یک روش تلفیقی و چند جنبه ای است که با کمک آن کشاورزان و محققان همراه با هم پایداری مالی و محیطی خاکهای خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند. روش توسعه فنون مشارکتی (PTD)، روشی برای یادگیری و نوآوری است که در توسعه بین المللی به عنوان بخشی از پروژه ها و برنامه های مرتبط با کشاورزی پایدار استفاده می شود. آشنایی و به کارگیری این روش ها در کشور ما نیز بدون شک گامی موثر در به کارگیری یافته های علمی توسط کشاورزان و حرکت به سمت توسعه پایدار کشاورزی خواهد بود.

توسعه پایدار، مدیریت جامع حاصلخیزی (PRA ,PTD , NUTMON ,PLAR , (OSFM