محمود محمدی - استادیاردانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اصفهان
جواد جعفری - دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحدنجف آباد

همچون بسیاری علوم دیگر،بین ادبیات،شهرسازی ومعماری ارتباطی دو جانبه و نسبتا قوی برقرار است. از یک طرف در کتیبه ها، کاشی ها و آثار معماری، اشعار و متون ادبی زیبا دیده می شود و از طرف دیگر آثار ادبی مختلف حاوی اصطلاحات شهرسازی و معماری است. از جمله کسانی که آثارش متضمن این موضوع است سعدی شیرازی، شاعر قرن هفتم هجری است. بررسی دو اثر بوستان و گلستان او نشان می دهد که وی بیش از 130 عبارت معماری و شهر سازی را بالغ بر 620 بار در دو کتاب مذکور به کار گرفته است. که در مواردی بصورت مستقیم و در مواردی در قالب صناعات ادبی مختلف بیان گردیده است.با مرور اصطلاحات یادشده علاوه بر آشنایی با جنبه هایی از افکار و اندیشه های سعدی و نیز مکان هایی که وی به چشم دیده است می توان به برخی عناصر معماری و نیز فعالیت های اجتماعی عصر سعدی نیز آگاهی پیداکرد.پژوهش حاضر از نظر هدف، بنیادی و روش گردآوری اطلاعات آن اسنادی و کتابخانه ای می باشد. در انجام این پژوهش در ابتدا اصطلاحات معماری و شهرسازی از دو کتاب بوستان و گلستان سعدی استخراج و با استفاده از نرم افزار excel دسته بندی و مورد تحلیل قرار گرفته و سپس نمونه هایی از کاربرد لغات شهرسازی در اشعار سعدی بیان شده و در پایان نتیجه گیری و جمع بندی آن انجام شده است. از مهمترین نتایج حاصله علاوه بر بدست آوردن آمار دقیق میزان و فراوانی اصطلاحات، می توان عملکرد سلسله مراتب کاربرها و وجود برخی فعالیت ها، و نیز آزادی عمل فرقه ها و اندیشه های خاص در آن زمان را نام برد.

بوستان سعدی، گلستان سعدی، شهرسازی و معماری