عسگر هوفر - استاد گروه مهندسی شیمی دانشکده فنی دانشگاه تهران
حمیدرضا هنری - عضو هیئت علمی گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پز

از دید صاحب نظران و افراد متخصص محیط زیست آلاینده های حاصل از سوخت بنزین اتومبیل ها و سایر سوختهای وسایل نقلیه پنهان نیست. جیوه یکی از آلاینده های سمی است که کمتر در مورد آن مطالبی در روزنامه ها و همایشها ارائه شده است. جیوه به راحتی از طریق هوا، خاک و آب به صورت یون جیوه یا بخار جیوه جابجا می شود. خطرات زیست محیطی جیوه حاصل از سوخت اتومبیلها (بنزین) در هوا از مجموع کلیه آلاینده های دیگر که از اتومبیلها و صنایع یک شهر حاصل می شود، بیشتر است زیرا غلظت مجاز جیوه در آب شرب طبق استاندارد محیط زیست آمریکا (EPA) یک میلیگرم در متر مکعب (1PPb) و در هوا 1/0 میلیگرم در متر مکعب می باشد. یکی از دلایل عدم توجه به اهمیت آلایندگی جیوه احتمالا به علت عدم توانایی در اندازه گیری با استفاده از دستگاههای Atomic-Absorption-Spectroscopy برای تعیین مقدار جیوه با دقت 1PPb در آزمایشگاههای تحقیقاتی و بیمارستانها می باشد. در بخش اول این مقاله مقدار جیوه ای که براساس استاندارد EPA و به مدت یک سال می تواند وارد هوای شهر تهران شود با جیوه حاصل از سوخت بنزین حداقل یک میلیون اتومبیل در شهر تهران در مدت یک سال مقایسه شده است. در این مقایسه علاوه بر جیوه موجود در بنزین که وارد هوای شهر تهران می شود جیوه حاصل از سوخت نفت سفید و گازوئیل را باید به آن اضافه نمود و تنها مقایسه جیوه حد مجاز توصیه شده در استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) با جیوه ای که از طریق سوخت اتومبیلها وارد هوای شهر می شود بیانگر شدت آلودگی هوای شهر تهران است. در بخش دوم مقاله یکی از کانونهای تولید جیوه به صورت گاز توسط واحدها و یا کارخانجات تولید گاز کلر و انتشار آن مخلوط با گاز هیدروژن خروجی در دمای حدود 70 درجه سانتیگراد مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که در حال حاضر این واحدها از طرف سازمان محیط زیست به دلیل آلودگی با جیوه تهدید به تعطیلی شده است و استحصال – استخراج این جیوه گازی در دمای محیط با حلال ارزان و بهداشتی و در دسترس توسط نویسندگان این مقاله به این واحدها توصیه می گردد. این طرح می تواند الگویی برای نمونه های مشابه در شهرهای دیگر باشد و در کارگاههای آینه کاری، باطری سازی و کلیه صنایع آلاینده در ارتباط با جیوه برای استحصال یا حذف جیوه گازی از اتمسفر هوا به کار رود. در این مقاله گاز سوز کردن اتومبیلها برای کاهش جیوه هوا، مونیتورینگ دائمی و آزمایش روزانه مقدار جیوه گازی در هوای شهر تهران و نیز جیوه در آب آشامیدنی، نشانه های حضور جیوه در بدن انسان (با اندازه گیری جیوه خون و ادرار) و در نتیجه ضایعات آن بر قلب – عروق خونی، توصیه شده است.

جیوه در نفت – منابع جیوه گازی در شهرها – ضایعات حاصل از استنشاق بخار جیوه