پرنیا امان - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی ، یزد، ایران

داستان های حماسه ی ملی ایران اگرچه از یک نظم روایی برخوردارند و یک سلسله پادشاه به ترتیب زمانی بر تخت می نشینند و در دوران پادشاهی هریک، اتفاقاتی می افتد، به نظر نمی رسد از یک نظم واحد و بنیان عمومی بهره مند باشند. به عبارت دیگر در آثار شاهنامه پژوهان و اسطوره شناسان ایران، معمولا تحلیل هایی جزءنگر دیده می شود که به توضیح و تفسیر داستانی از این مجموعه می پردازد، بدون این که بخشهای دیگر حماسه ی ملی را لحاظ کند. در این پژوهش، نشان داده شده است که حماسه ی ملی ایران، داستان های پراکنده نیست و از یک نظم کلی اسطوره ای پیروی می کند که قدمت آن به دوران آریایی باز می گردد. بر پایه ی اندیشه ی سه کنشی ژرژ دومزیل، اسطوره شناس فرانسوی، در مورد اساطیر اقوام هندواروپایی، نشان داده می شود که کیهان اهورایی که بر بنیان قانون راستی استوار است، از نظمی کنشی پیروی می کند و نظام اهورایی، وجه های کارکردی دارد یعنی در هزاره ی نخست که هزاره ی اهورایی است، سه کنش شکل می گیرند. در هزاره ی دوم که هزاره ی اهریمنی است، سه کنش از میان می روند و در هزاره ی سوم که دوران آمیختگی دو نیرو است، نبرد نیروهای تاریکی و نور بر اساس تقابل کنشی صورت می گیرد.

شاهنامه، اساطیر، حماسه ملی، بنیان سه کنشی