محمدرضا نجاریان - دانشیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه یزد
مسروره مختاری - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه محقق اردبیلی

قصیده میمیه شیخ عارف محقق، ابوحفص عمر بن فارض مصری حاوی ابیاتی مشحون از لطایف و حقایق، و الفاظی مملو از جواهر دقایق است. مبتنی بر استعارات از ذکر مدام و میخانه و کاس و ساقی و در واقع وصف شراب حب الهی. زبان شاعر پاک و زلال از هرگونه ابهام و کهنگی و پیچیدگی با واژه های خوش تراش، موسیقی دل نشین و تناسب در ساختار جمله ها. ترکیبات نو و پرمغز است و تناسب و سلامت لفظ و معنی در همان ابیات آغازین جلب توجه می کند. میر سید علی همدانی، در سده ی هشتم این چکامه را - که به میمیه هم شهرت دارد- نخستین بار به فارسی به نام مشارب الاذواق به خاطر ردع اصرار طاعنان جاحد باختصار شرح کرده است. سبک نگارش او گاهی ساده گاهی مصنوع و متکلف و مسجع است بدون اینکه علاقه خاصی به شعر داشته باشد؛ولی در مشارب الاذواق نثر متکلف است. محبت عرفانی، اعتقاد به وحدت وجود،تجلی جمال حق در موجودات ظهور حقیقت محمدی در صورت های گونه گون کمال،اتحاد مظاهر آن در وقت نه به گونه تناسخ در شرح تجلی کرده است. او میان وحدت وجود ابن عربی و وحدت شهود ابن فارض نوسان دارد؛ولی به وحدت شهود نزدیکتر است تا وحدت وجود. از آنجا که در آغاز شرح 32 بیت عرفانی، اندکی از ویژگی های زبانی و ادبی ابیات ذکر شده است، این مقاله بر آن است تا ضمن تحلیل نکات مزبور، واژگان و تعبیرات عرفانی هر بیت را توضیح داده و در کنار ترجمه، متن را با شواهدی از اشعار عرفانی مرصع نماید.

میرسید علی همدانی، مشارب الاذواق، خمریه، ابن فارض، عرفان