تحلیل مولفه های عرفانی در آثار سعدی شیرازی

زوایای حیات صوفیانه ی سعدی، تاملات و نوع نگرش وی به عرفان و تصوف از دیرباز محل مناقشه ای مهم بوده است؛ این که او عارف است یا خیر و آنگاه که از عشق می گوید از عشقی زمینی و سفلی سخن می راند یا عشقی آسمانی و علوی هدف غایی مقاله ی حاضر پی جویی مستندات و مویدات تاریخی در آشکارسازی حیات صوفیانه ی شیخ شیراز و شفاف ساختن فضای معرفتی اندیشه های عرفانی اوست. پژوهش بر این اساس شامل دو بخش عمده می باشد: بخش اول به مثابه ی طرح مساله به بررسی و بازخوانی اجمالی نگاه های برخی منتقدان و طرفداران سعدی پرداخته تا فضای سعدی ستیزی دگرباره یادآور ذهن خواننده ی محترم شود. نویسندگان مقاله در پاره ی دوم که خود به دو زیر بخش منقسم می شود، در مقام بازخوانی و واکاوی جایگاه عرفانی شیخ اجل و نوع خاص مکتب او برآمده اند. زیربخش اول معطوف به بررسی اسناد کتابخانه ای و تاریخی ست که در آن ها با استفاده از روش توصیفی از مقام عرفانی شیخ و استنادات تاریخی حیات صوفیانه ی سعدی پرده برداشته شده است. زیربخش دیگر، که عمده ی مطالب گنجانده شده در مقاله را شامل می شود، با بهره گیری از تحلیل محتوای آثار شخص سعدی به واکاوی برخی مولفه های عرفانی، مانند تصویر عشق، آزادگی، سماع، عبادت عاشقانه و وحدت گرایی در اندیشه های شیخ پرداخته است. برپایه یافته های بخش نخست بن مایه های تاریخی و تاریک صوفی بودن سعدی هویدا شده و با این دست یافته ی مهم در بخش دوم مقاله نوع و جنس عرفان سعدی شیرازی و مولفه های شاخص آن تبیین و تحلیل می شود.

Keywords:

سعدی , عشق , مولفه های عرفانی , سعدی ستیزی