سیدعلی مستجاب الدعواتی - دانشجوی کارشناسیارشد رشته تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
حسین مازوجی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

موانع سلوک سالک در قوس صعود، به دو قسم ظلمانی و نورانی تقسیم می شود که در اولی، وجه شدت و غلظت (عصیان و شوایب نفسانی) و در دومی، وجه رقت و لطافت (امور کمالی) حکم فرماست. حجاب های نورانی به قلب و روح سالکان مربوط می شوند و معارف نابی هستند که گرچه سالک را تا مقام های والای معنوی راهبری می کنند؛ اما همین ها، اگر موجب شیفتگی و توقف سلوکی سالکان شوند، حجاب، و مانع سیر به حساب می آیند، این حجاب ها، کاشف و خارق حجاب های مادون هستند؛ یعنی حجابی مانند حجاب علم حصولی، کاشف حجاب ظلمانی جهل است، اما همین حجاب، نسبت به کشف و شهود و به طریق اولی، نسبت به مقام ذات، مانع و سد به شمار می رود. حجاب های نورانی تشکیکی اند، لایه ها و اقسام متفاوتی دارند، از جمله مهم ترین آن ها می توان به حجاب های عزت، اسماء و صفات الهی، عبادت، مقامات و کرامات، علم و عقل، رسولان و پیران معرفتی، خوف و رجا، رضا، ذکر، عشق و محبت، و مانند آن اشاره کرد.

حجاب، حجاب نورانی، حجاب سلوکی، عرفان اسلامی