اصغر باقری - استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه محقق اردبیلی

کشاورزی پایدار به نوعی کشاورزی اطلاق می شود که در آن نسل حاضر به شیوه ای از منابع تولید کشاورزی بهره برداری می کند که ضمن تامین نیازهای خود، توانایی نسل های آینده برای تامین نیازهایشان را مورد مصالحه قرار نمی دهد. پایداری کشاورزی سه بعد اساسی دارد که عبارتند از: قابل قبول بودن از نظر اجتماعی، دوام پذیری اقتصادی و مناسب بودن از نظر اکولوژیکی. بعد مناسب بودن اکولوژیکی به حفاظت و بهبود محیط زیست طبیعی اشاره دارد. سنجش پایداری مستلزم مطالعه تغییرات بلند مدت ایجاد شده در منابع طبیعی پایه در طول زمان است. لیکن می توان با بررسی نحوه به کارگیری فناوری های کشاورزی اثرات آتی این فناوری ها یا به عبارت دیگر روند پایداری کشاورزی را پیش بینی نمود. این مطالعه با بررسی منابع موجود در زمینه کشاورزی پایدار و مرور پژوهش های انجام شده در این زمینه به منظور تدوین یک چهارچوب نظری برای سنجش پایداری نظام های کشت غرقابی برای مطالعات اقتصادی اجتماعی انجام شده است. بر اساس نتایج این مطالعه فناوری های کشاورزی را می توان به دو گروه فناوری های پایدار و فناوری های متعارف تقسیم نمود. به کارگیری گروه اول، نظام کشاورزی را به سوی پایداری سوق می دهد. گروه دوم که درواقع فناوری های مدرن نظیر ماشین آلات و مواد شیمیایی کشاورزی را شامل می شوند باید به گونه ای به کار گرفته شوند که با درنظر گرفتن اصول فنی از نظر زمان مصرف، مقدار مصرف و شیوه مصرف، بتوانند کمترین تاثیر سوء را بر محیط زیست داشته باشند. همچنین نتایج نشان داد که بین شاخص های پایداری نظام های غرقابی با سایر نظام های زراعی برخی تفاوت ها وجود دارد. در این مطالعه فناوری های کشاورزی پایدار در قالب شاخص های پایداری گروه بندی شده اند که این شاخص های به قرار زیر می باشند: انتخاب بذر، استفاده از کودهای آلی، کم- خاک ورزی، آبیاری و حفاظت از منابع آب، میزان بکارگیری فناوری کود شیمیایی، شیوه کاربرد کودهای شیمیایی، میزان به کارگیری سموم شیمیایی، شیوه کاربرد سموم شیمیایی، ابقای بقایای نباتی در مزرعه، تناوب و تنوع، وابستگی به نیروی کار، کنترل غیر شیمیایی آفات، بیماری ها و علف های هرز، رابطه تکمیلی زراعت و دامپروری، و مصرف انرژی. با امتیاز دهی به هر یک از نظام های زراعی بر اساس میزان به کارگیری شاخص های فوق (که بر مبنای تعداد فناوری های مربوط به آنها محاسبه می شود) و با تجمیع امتیازهای شاخص ها می توان میزان پایداری هر یک از نظام های زراعی را مورد مطالعه قرار داد.

کشاورزی پایدار، شاخص اکولوژیکی، نظام کشت، فناوری