مهرناز نیک نام - کارشناس مهندسی منابع طبیعی مرتع و آبخیزداری
مجید صوفی - عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس
محمد محسن ظریفکار فرد
اصغر محمدی

یکی از نیازهای پروژه های فرسایش برآورد حجم فرسایش آبکندی است. حجم فرسایش آبکندی از مجموع احجام جزئی بدست می آید. حجم جزئی از حاصلضرب متوسط سطح در طول مسیری از آبکند حاصل می شود. دقت حجم برآوردی از فرسایش آبکندی بستگی به فاصله بین مقاطع عرضی و روش اندازه گیری شده دارد. این تحقیق در نظر دارد تا با بررسی روش های مختلف اندازه گیری سطح مقطع و فاصله مختلف بین مقاطع عرضی در آبکندهای منطقه بن رود زنگنه فارس به تنبین زوایای این مساله بپردازد. در این تحقیق شش سیستم آبکندی در بن رود زنگنه در نزدیکی شیراز انتخاب و بر اساس ویژگی های خاک و شکل مقطع عرضی مسیرهایی با طول 2 تا 25 متر از آبکند انتخاب و مقاطع با فواصل یک متر انتخاب شد. در هر مقطع روش اندازه گیری با متر و تهیه تصویر از مقطع عرضی مورد استفاده قرار گرفت. ابتدا در هر مقطع عرض بالا، پائین و عمق آبکند اندازه گیری شد و از همان مقطع با قرار دادن مقیاس تصویر دیجیتال تهیه گردید. سطح مقطع با روش متر با استفاده از فرمول هندسی محاسبه گردید و مساحت مقطع به روش دیجیتال نیز در نرم افزار اتوکد 2008 محاسبه شد. حجم مسیرهای انتخابی با فاصله مقاطع یک تا 10 متر در هر دو روش برآورد شد و با استفاده از مقایسه خطای مطلق مناسب ترین فاصله مقاطع عرضی از نظر علمی و عملی معرفی گردیدند. نتایج این تحقیق نشان داد که 65 درصد از اطلاعات برآوردی توسط روش تصویری دارای خطای کمتری نسبت به روش اندازه گیری با نوار متر می باشد. تمامی مشاهدات نشانگر این واقعیت است که با افزایش فاصله بین مقاطع عرضی به 6 تا 7 متر، میزان خطای مطلق در هردو روش افزایش یافته و به بیش از 30 درصد می رشد. از نظر علمی فاصله دومتر بین مقاطع عرضی کمترین خطای مطلق را ارائه می دهد در حالی که فاصله 10 متر نیز پس از دو متر دارای کمترین خطای مطلق است لذا با توجه به هزینه های اندازه گیری میدانی توصیه می شود در شرایط مشابه به آبکندهای بن رود زنگنه، میتوان فاصله 10 متر برای اندازه گیری بین مقاطع عرضی را پیشنهاد نمود.

روش میدانی، فرسایش آبکندی، حجم، نوار متر، تصویری، مقطع عرضی