میرزین العابدین قمری - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آ- غربی
میریوسف یحیی زاده - مرکز تحقیقات آرتیمیا آ- غربی
علیرضا آذروندی - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آ- غربی
سراین رزاق زاده - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آ- غربی

این پروژه جهت تعیین وضعیت آلودگی آب وآبزیان اقتصادی پشت سد ارس با فلزات سنگین به مدت 2 سال از سال 1384 لغایت 1386 و در فصول مختلف سال به اجرا درآمد . 164 نمونه از گونه های مختلف ماهی شامل سوف stizostedion lucioperca، ماهی حوض نقر های Carasisus auratus، اسبله Silurus glanis، ماش Aspius aspius teaniatus و کلمه Rutilus rutilus caspius از سه ایستگاه و 25 نمونه آب از 5 ایستگاه اخذ شد. نمونه ها با روش شیمیایی تر wet ash آماده سازی شده و توسط دستگاه جذب اتمی آزمایش شدند. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss تجزیه وتحلیل آماری گردید. در ایستگاه قزل قشلاق بیشترین میزان عنصر سنگین در ماهی حوض نقر های ، فلز آهن با 42/33ppm و کمترین کادمیوم 0/17ppm در ماهی کلمه به دست آمده است . در ایستگاه قنبرکندی بیشترین میزان عنصر سنگین در ماهی اسبله ، آهن با 81/06ppm و کمترین میزان عنصر کادمیوم 0/03ppm در ماهی کلمه بدست آمد. در ایستگاه شیبلو بیشترین میزان عنصر سنگین در ماهی سوف، فلزآهن 80/59ppm و کمترین کادمیوم با 0/175ppm در ماهی ماش بدست آمده است. نتایج حاصل بیانگر آن است که در فصل بهار، تابستان و زمستان بیشترین مقدار عنصر مربوط به نیکل با 0/02ppm±0/9 و کمترین مقدار مربوط به کادمیوم به ترتیب 0/004ppm±0/0008؛ 0/008ppm±0/03 و 0/03ppm بوده است. در پاییز سرب با 0/1ppm±0/9 بیشترین و کادمیوم با 0/02 درصد کمترین مقدار را نشان داده است . سرب و آهن موجود در عضله تمام انواع ماهیان در مقایسه با استانداردهای جهانی به ترتیب بیشتر از حداکثر غلظت مجاز برای مواد غذایی ( استاندارد ملی ایران 713) و حداکثر مجاز مصرف در انسان (FDA) بوده ولی سرب و آهن از حداکثر میزان زمین های عناصر در آبزیان (130wen, 1986) کمتر بوده است ولی سایر فلزات مطابق استانداردهای موجود بوده اند. نتایج حاصل از آنالیز ضرایب همبستگی میزان عناصر سنگی در عضله ماهیان با میزان همان عناصر در آب و ایستگاه های مورد مطالعه در فصول مختلف بیانگر آن است که بطور کلی ارتباط میزان آهن و سرب موجود در عضله با میزان همان عناصر در آب ارتباط معکوس داشته در حالیکه در مورد سایر عناصر ارتباط معنی دار بوده است.

فلزات سنگین، سد ارس، ماهی سوف،کلمه،کپور،ماش،اسبله،حوض نقره ای،آذربایجان غربی