الهه پنجه باشی - استادیار ، دکتری پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا تهران
مهسا حاجی خان میرزایی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد هنر و معماری

مطالعه سفالینه های دوره سلجوقی قرن 5 و6 ق نقوش نوشتاری سفالینه های اوایل دوران اسلامی در دوره سلجوقی و آثارهنری این دوران کمتر مورد مطالعه پژوهشگران قرارگرفته است.تکنیک سفال لعابدار یا زرین فام یاساده در این دوران مورداستفاده قرارمی گرفته است.از ویژگی های خاص این ظروف تزیینات نقوش تصویری به همراه نقوش نوشتاری خطوط اسلامی،کوفی ونسخ وتعلیق می باشد.ازویژگی های مهم این سفالینه ها کاربردی بودن و قابل دسترس بودن آن،برای تمامی جامعه آن روزگارنقش پراهمیتی داشته است.تاویل در متن نقوش نوشتاری،بر روی سفالینه ازاهمیت فراوانی برخورداراست.ویژگی های دلالت متن،ازنظربیناتصویری بودن تاویل متن بین نوشتار و تصویرمی پردازد. این مقاله به تحلیل متن براساس نظریه رولان بارت پرداخته می شود.نظریه رولان بارت، به معنای پیام های ضمنی درمتن رامورداهمیت قرارمی گیرد.تلاش نگارندگان در مقاله حاضر این است که به سفالینه دوره سلجوقی،نقوش تزیینی و رابطه آن با نوشتار و تاویل آن مورد مطالعه قرارمی گیرد.بنابرآنچه بیان شد،پرسش های این مقاله بدین ترتیب است:خصوصیات تصویری و نوشتاری سفالینه های دوره سلجوقی چگونه است نقوش نوشتاری برروی ظروف سفالین،چه نقش و معنایی می تواند در دوره سلجوقی داشته باشد درانتهای این مقاله نتیجه گرفته می شودکه تاثیرخط کوفی- اسلامی برروی ظروف سفالین دوره سلجوقی، نشانه ای دینی -عرفانی درجامعه آن عصردیده می شود.درنظریات رولان بارتبیشترین تاثیردرنشانه های آیینی،برروی نقوش نوشتاری وتصویری ظروف سفالین دوره سلجوقی دیده می شود

سلجوقی،سفال،معنا،فرم،نقش،خط