غلامرضا یزدانی - کارشناس ارشد حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی مدرس دانشگاه

با ورود اسلام به سرزمین پادشاهی معظم ساسانی و به تبع آن ایجاد تغییرات اساسی در دین و باورهای مذهبی طیف گستردهای از جامعه ی ایران، تاثیرات آموزه های دین جدید بر تمام سطوح زندگی ساکنان ایران زمین بسیار گسترده و تامل برانگیز است، از آن جمله میتوان به حذف تجمل گرایی از زندگی اشاره کرد. از این روی هنر عظیم ساسانی که مبتنی بر تجمل گرایی و خلق آثار خارق العاده بزم و رزم و شکار و .... در قالب ظروف زرین و سیمین بود، به یکباره فرو ریخته و جای خود را به ظروف سفالین ساده با حداقل تزیینات داد. لیکن ذوق و شوق هنرمند سفالگر ایرانی توانست بار دیگر با تمام محدودیت ها، حداقل ها را به فرصت های ناب مبدل ساخته و شاهکارهای هنری را خلق نماید. سفالهای قرون 3 تا 5 ه .ق که به سفال های نیشابور معروف هستند شاخصه های فرهنگی، اسلامی، هنری و ایرانی داشتند که در نوع خود بی نظیر می نمودند تا جایی که امروزه همچنان زینت بخش موزه های بزرگ دنیاست. این سفالینه ها حاوی نقوش کتیبهای، انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی هستند که اغلب بصورت انتزاعی درآمدهاند. نقش سفالینه ها و خطوط موجود بر روی سفال، ترکیبی تعمق برانگیز داشته و از لحاظ ارزشگذاری یک اثر تجسمی محسوب و قابل بحث و بررسی میباشد. در این مقاله سفالینه های نیشابور موزه ی آذربایجان از نگاهی نو مورد بررسی و طبقه بندی قرار گرفته است. همچنین با بررسی سیر تحول و تطور خط کوفی و کاربرد گستردهی آن بر روی سفالینه های نیشابور، از ارتباط قرین آن در کنار مضامین عرفانی، ادبی و مذهبی، خود بعنوان هنری مقدس و رمزگونه که دست مایه آرامش هنری هنرمندان مسلمان ایرانی قرار گرفته است، پرداخته شده است.

سفالینه های نیشابور، نقوش، خطوط، مضامین، سفالینه های نیشابور موزه آذربایجان