سمیرا فتاحی جم - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
ناجی پژمان ضیایی - استادیار، گروه معماری، واحد اسلام آباد غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، اسلام آباد غرب، ایران

حکمت اشراق به عنوان حکمتی بحثی _ ذوقی، فلسفه ای نور محور است که در مقایسه با فلسفه های متعارف که حکمت بحثی صرف وجود محور بوده اند، تحولی شگرف در حوزه ی تفکر فلسفه ایرانی اسلامی به شمار می آید. در فلسفه ی اسلامی، فارابی، ابن سینا و غزالی بیش از دیگران به نور اندیشه اند اما هیچیک از آنها به اندازه ی سهروردی این معنا را به کار نبرده است. شیخ شهاب الدین سهروردی استاد و شخصیت برجسته و منحصر به فرد حکمت اشراق بوده و یکی از زیباترین و کامل ترین مباحث در مورد نور و مراتب آن در اندیشه های سهروردی تجلی یافته است. توجه به این نکته که معماری اسلامی ایران، آمیزه ای از فرهنگ غنی ایرانی با مضامین عالی و ناب اسلامی است بررسی این معماری را از حیث هر دو دیدگاه ایرانی و اسلامی ضروری می نمایاند؛ همچنین با عنایت به این مطلب که حکمت نوری سهروردی بنا بر گفته ی خود او تجمیعی میان فلسفه ی اسلامی و حکمت فارسی یا حکمت خسروانی است، این پژوهش در نظر دارد از طرح مسیله ی نور در فلسفه ی اشراق استفاده کرده و نحوه ی تجلی نور ملکوتی را ضمن بررسی مصادیق آن در چگونگی شکل گیری فضایی در هنر معماری ایرانی جستجوی نماید، به این ترتیب که عوامل و مولفه های فضایی تاثیر یافته و شکل گرفته بر مبنای حکمت نوریه به همراه اندیشه خاص جهت دهنده به هر مورد در قالب چند مصادق بررسی شده و نتیجه در قالب یک جدول جمع بندی و مقایسه ای آورده شده است. در نهایت سعی بر آن است تا در یک بررسی با جهت گیری استخراج نکات کلیدی از اصول و مبانی حکمت اشراق به عنوان مولفه های الهام بخش و شکل دهنده به فضا، استراتژی تبدیل این نکات به اجزای فضا به شکلی ملموس و قابل اجرا، در یک جدول کاربردی بیان شود.

حکمت اشراق، نور، سهروردی، فضا، معماری اسلامی ایران