محمدحسین غلامی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
واحدبردی شیخ - دانشیار گروه آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
محمد عباسی - دکتری آبخیزداری، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان

تغییر غیراصولی کاربری اراضی بهویژه در اکوسیستمهای طبیعی، یکی از مهمترین عوامل موثر بر کمیت و کیفیت خاک و به دنبال آن بر میزان رواناب و فرسایش خاک میباشد. به همین دلیل جلوگیری از تخریب اراضی به منظور حفظ ثروتهای ارزشمند طبیعی امری بسیار حیاتی به شمار میرود. شرایط اقلیمی کشور، کمبود پوشش گیاهی، کوهستانی و پرشیب بودن حوزه های آبخیز و بسیاری دیگر از عوامل موجب شده که در اثر تبدیل رواناب به سیلاب سالانه خسارت مالی و جانی بسیار زیادی به آبخیزنشینان وارد شود. از اینرو با برآورد دقیق از آستانه شروع رواناب که یکی از مهمترین عوامل موثر در کمیت سیل محسوب میشود میتوان در هزینههای اجرایی، بهینه کردن سازهها و اقدامات آبخیزداری صرفه جویی کرد. با توجه به اهمیت موضوع، پژوهش حاضر به منظور تعیین آستانه شروع رواناب و مقدار رسوب در دو کاربری جنگل و اراضی زراعی دیم در حوزه آبخیز قورچای میباشد. بدین منظور در طرح کاملا تصادفی در 36 پلات 2*1 مترمربعی از اراضی زراعی دیم و جنگل در دوطبقه شیب 12-3 و 24-12 در سه شدت مختلف، مدت زمان 30 دقیقهای و سه تکرار به وسیله شبیه ساز باران صورت گرفت. نمونه برداری خاک در کنار هر پلات برای تعیین متغیرهای موردنظر نیز انجام شد. نتایج حاصل از آزمون دانکن متغیرهای خاک اندازه گیری شده در دو کاربری نشان داد که بین وزن مخصوص ظاهری، اسیدیته، رطوبت پیشین ماده آلی، ازت، شن و سیلت اختلاف معنیداری بین دو کاربری وجود دارد. همچنین نتایج حاصل از آزمون T.Test برای تعیین سطح معنیداری آستانه شروع رواناب در کاربری و طبقات شیب در سطح اطمینان 0.05 دارای اختلاف معنی دار می باشد و نیز مقدار رسوب نیز در دو کاربریها که از نظر آماری اختلافی معنی دار بین دو کاربری از نظر پارامترهای مورد بررسی وجود دارد. نتایج حاصل از آزمون ANOVA به بررسی شدت های مختلف باران در آستانه شروع رواناب که نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین شدت های مختلف از نظر آستانه شروع رواناب وجود ندارد.

بارانساز، آستانه رواناب، رسوب، کاربری اراضی، حوزه آبخیز قورچای