ارزیابی حمل ونقلی- اقتصادی ایجاد تقاطعات غیرهمسطح درون شهری؛ مطالعه موردی: تقاطع غیر هم سطح شهید رجایی و نصر شهر قزوین

افزایش روزافزون جمعیت و مالکیت وسایل نقلیه در شهرها و تمرکز فعالیت ها در آن، موجب رشد سفرهای درون شهری گردیده و با توجه به محدودیت ظرفیت شبکه ارتباطی در شهرها، توسعه معابر امری اجتناب ناپذیر است. با توجه به این که در اکثر معابر شهری ظرفیت تقاطع ها تعیین کننده ظرفیت معابر می باشند، لذا به منظور کاهش تراکم ترافیک و روانی تردد معبر، برخی تقاطع ها طبق ضوابط و معیارهایی باید به تقاطع غیرهمسطح تبدیل شوند. تقاطع غیرهمسطح، سیستمی است که اتصال خیابان های واقع در یک یا چند سطح مجزا را فراهم کرده و حرکت ترافیک بین دو یا چند خیابان یا بزرگراه را در ترازهای مختلف مهیا می سازد و نوع آن بر پایه چند اصل مشخص می شود. این پارامترها در حالت کلی شامل میزان در دسترس بودن محدوده زمین، هزینه ساخت، ترافیک و میزان در دسترس بودن محدوده زمین می باشد . سالانه میلیاردها ریال بودجه برای اجرای پروژه هایی، جهت بهبود عملکرد ترافیکی و روان سازی جریان ترافیک و کاهش زمان سفر در کلان شهرها صرف می شود که در برخی مواقع به علت عدم مطالعات جامع، اثر نامطلوبی بر روی کل شبکه شهری می گذارد. احداث تقاطع های غیرهمسطح جزء پروژه های با هزینه بالا می باشد که با هدف جداسازی فیزیکی مسیرهای ترافیکی و ایجاد جریان ترافیک پیوسته و کم شدن زمان تاخیر و افزایش ظرفیت تقاطع ها صورت می گیرد. ولی تجربه نشان داده است که احداث یک تقاطع غیرهمسطح می تواند باعث افزایش زمان سفر و تاخیر در تقاطع مجاور شود که این نتیجه مغایر با هدف احداث تقاطع و ضرورت وجود آن می باشد. بنابراین، از آن جا که احداث چنین سازه هایی از جمله پروژه های زمان بر و پرهزینه می باشند، باید حتما ضرورت احداث و اجرای این پروژه ها تایید شوند به همین منظور لازم است که قبل از اجرای هر طرحی، تاثیر حاصل از اجرای آن در سیستم شبکه معابر مورد مطالعه قرارگیرد تا متولیان، با توجه به محدود بودن بودجه، نسبت به اولویت بندی احداث هر تقاطع، بتوانند تصمیمات لازم را اتخاذ نمایند. بدون شک احداث هر تقاطع غیرهمسطح تاثیر مثبتی بر ترافیک دارد، ولی این که تاثیر آن به چه میزان بوده و به چه قیمتی صورت می پذیرد، مساله دیگری است که باید مشخص شود. پس از مشخص شدن مزایا و معایب اجرای چنین تقاطع هایی و برآوردهای مالی آن، با تصمیم گیری دستگاه ذی ربط، پروژه با تصویب بودجه مورد نیاز، اجرا می گردد. نکته ای که در این جا بیش از پیش خود را نمایان می سازد، موفقیت آمیز بودن اجرای طرح در زمینه های مورد نظر است. این که مسیولین به چه میزان از سیاست های هدف خود دست پیدا کرده اند، پس از اجرای طرح، خود را نمایش می دهد. بنابراین پس از اجرای تقاطع غیرهمسطح، بایستی تحلیلی نسبت به شاخص های مورد نظر دستگاه های تصمیم گیری انجام پذیرد و درصد تحقق اهداف آن ها بررسی شود . نمونه های مورد بررسی در این مطالعه 2 طرح اجرا شده در سطح شهر قزوین می باشد که در طی این تحقیق از منظر اقتصادی، ترافیکی و زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته اند . بازه زمانی مورد بررسی یک بازه پنج ساله از سال 1390 لغایت 1395 می باشد که تاثیرات ناشی از اجرای طرح های عمرانی تسهیل کننده ترافیک بر محلات طرح از دیدگاه اقتصادی ، ترافیکی و زیست محیطی با بررسی و مقایسه تاثیرات ناشی از احداث تقاطع زیرگذر نصر با تقاطع روگذر شهید رجایی بر محلات آن ها می باشد. با توجه به نتایج به دست آمده میتوان ازعان نمود که پروژه تقاطع روگذر شهید رجایی با توجه به شاخص های اقتصادی ، ترافیکی و زیست محیطی مورد بررسی موفق تر از پروژه تقاطع زیر گذر نصر در شهر قزوین بوده است .

Keywords:

تقاطع های غیر همسطح , شاخص اقتصادی , شاخص ترافیکی , شاخص زیست محیطی , شهر قزوین