عاطفه صداقتی - دانشجوی دکتری شهرسازی، عضو هییت علمی دانشگاه بجنورد، دانشگاه هنر، گروه شهرسازی، ایران-
نسترن اجیدان پور - دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه هنر تهران،

مسکن شهری همواره به عنوان یکی از بخش های مهم معماری ایران از مطلوبیت بالایی برای ساکنین آن برخوردار است چرا که قسمت عمده ای از ساعات زندگی مردم در آن سپری می شود. به همین دلیل اهمیت آن از دیدگاه اسلام دو چندان می باشد. در واقع مسکن در شهرهای امروز ممالک اسلامی به تقلید از آنچه در مغرب زمین ساخته شده است، سیما و فضایی همسان و هم شکل یافته اند که در بسیاری موارد با با شرایط فرهنگی، محیطی، اقلیمی و حتی اقتصادی جامعه سازگاری ندارد. به بیان دیگر، شرایط و عاملی که می توانست به عنوان فرصت و بستری برای احیای ارزشهای اسلامی و معرفی الگویی مناسب برای محیط زندگی انسان مسلمان، ایفای نقش ارزنده را عهده دار شود، عموما بر خلاف این موضوع عمل نموده و به صورت تقلیدی نو از شهرهای معاصر یا تقلیدی از الگوهای بیگانه و غربی ظاهر شدند. هدف اصلی از این تحقیق، معرفی شاخص های معماری ایرانی اسلامی و حالات فضایی و کلیات معماری و شهرسازی در خصوص توسعه کالبدی مسکن شهری است که پاسخگو ی زندگی شهری معنوی، رویکرد زیبا شناختی و تجزیه و تحلیل لایه های ادراکی در شهر بجنورد باشد. با توجه به نتایج حاصله، در بافت جدید شهر بجنورد شاخص هایی چون توجه به حیاط و باغچه، ممنوعیت به اشراف به خانه، جهت گیری کالبدی، حفظ حریم حیا در مسکن، توجه به شرایط منطقه و اقلیم و دورنگرایی رعایت نشده است. این در حالی است که شاخص های ذکر شده در آرامش معنوی و مادی مسکن شهر اسلامی ضروری به شمار می رود. درواقع اگر این موضوع مورد بررسی قرار گیرد و توسط محققان بازشناسی و توسط نهادها و سازمان های یک جامعه اصول آن رعایت شود؛ بدون شک مسکنی متناسب با آرمان های جامعه اسلامی و یکپارچه، با هویت، مطابق با خواسته ها و نیازهای مردم به وجود می آید.

شهرسازی اسلامی، مسکن شهری، معماری، توسعه کالبدی