زهرا بهمنی - فارغ التحصیل کارشناسی معماری، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
مهدیه سادات هدایتی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری گرایش معماری- دانشگاه شیراز-شیراز- ایران-

در تاریخ شهرهای اسلامی سه عنصر اصلی محله، مسجد و بازار همواره نقش کلیدی و تعیین کننده در رشد و تکامل این شهرها داشته اند. یکی از آشکارترین وجوه هویتی جامعه و شهر اسلامی مسجد است که هم از جنبه ی هویت ظاهری و هم از بعد هویت معنوی ایفای نقشی بنیادین را عهده دار است.در این میان مساجد محله ای نقشی اساسی به عنوان فضایی عمومی با کارکردهای متنوع فرهنگی، اجتماعی و مذهبی را در ایجاد مراکز محلی در شهرهای اسلامی داشته اند. تلاش معمار در ایده یابی، فرایند طراحی و ساخت مساجد،به گونه ای صورت گرفته است که بستری برای رونق تعاملات فرهنگی و اجتماعی در کالبد جسمانی مسجد شکل گیرد. به نظر می رسد در گذشته فرآیند طراحی و مکان گزینی مسجد دارای کیفیتی بوده است که بیش از هر مساله دیگر بر ارتقاء حضور شهروندان و شکل گیری تعاملات میان مردم محلات مختلف تکیه داشته است. و در واقع بدین شکل مسجد بخشی از زندگی محله ای_شهری بوده است. پرسش این پژوهش این است که مکان گزینی مساجد تاریخی بزرگ مقیاس چه نقشی در ایجاد کارکردهای ارتباطی-اجتماعی داشته اند آیا مشابهتی در نحوه ی انتخاب مکان قرارگیری مساجد در دوره های مختلف تاریخی می توان یافت که بر این کارکردها اثر نهاده باشند بدین منظور موقعیت قرارگیری هشت مسجد تاریخی بزرگ مقیاس شیراز مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته است که بنابر یافته های این پژوهش بیش از 85درصد این مساجد در همجواری مرز چند محله قرار گرفته اند و حداقل دو محله را در خود جای داده اند.

مسجد، محله، مکان گزینی، کارکرد ارتباطی - اجتماعی