امیر امجدمحمدی - کارشناسی ارشد معماری، دانشکدهی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز
احد نژادابراهیمی - استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز.
یاسر شهبازی - دانشیار سازههای هوشمند و تکنولوژی معماری، دانشکدهی معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی، تبریز

کاربندی یکی از عناصر تاقی با هندسه ستاره وار است که کاربردهای فراوانی در جای جای ابنیه معماری ایران داشته است. شکل گیری این عنصر ساختمانی مبتنی بر دانش دقیق معماران ایرانی بر علم ریاضیات است. اما به نظر می رسد که یافته های فعلی درباره آنچه بدان کاربندی گفته می شود انسجام کافی ندارد. چنانکه در بعضی مواقع تشخیص اینکه کدامین عنصر ساختمانی می تواند کاربندی باشد سخت است. یکی از مهمترین کاربست های کاربندی در معماری ایران، استفاده آن در محل انتقال گنبد و در نقش چپیره سازی می باشد که از انواع و گونه های متنوعی برخوردار است. در این تحقیق سعی بر این است که انواع مختلف کاربندی در نقش چپیره سازی بررسی شده و یک چارچوب مشخص برای آنها تعریف گردد. هدف تحقیق حاضر تحلیل خصوصیات گونه های مختلف کاربندی در نقش چپیره سازی است که از این پس نمونه های مختلف کاربندی در این نقش به سادگی قابل تمییز باشند. بررسی ها روشن کرد که کاربندی در چپیره سازی به دو صورت شکنج و گوشه سازی قابل استفاده است که مهمترین تفاوت این دو حالت در ارتفاع چپیره سازی است. به طوری که در حالت گوشه سازی غالبا انتقال زمینه بدون افزایش ارتفاع گنبد صورت می گیرد؛ لذا در زیر گنبد، چنبره تشکیل نشده و ارتفاع چپیره سازی در حداقل میزان خود می باشد. در حالی که در حالت شکنج کاربندی بر روی تاق بندی تشکیل شده و ارتفاع گنبد را بیشتر می کند.

کاربندی، چپیره سازی، گوشه سازی، شکنج، معماری ایرانی