علی سلطانی - استاد دانشگاه شیراز، دانشکده هنر و معماری
مسعود جوادپور - دانشجوی کارشناسی ارشدبرنامه ریزی شهری،دانشگاه شیراز،

امروزه با پیشرفت های صورت گرفته در فناوری تسلیحات و تجهیزات نظامی و افزایش روز افزون جمعیت شهرنشین، ساختار کالبدی شهرها بیشتر در معرض خطر تهاجم دشمن و بلایای طبیعی قرار گرفته است. ازاین رو مهم ترین عوامل افزایش دهنده تلفات انسانی در حملات نظامی و مخاطرات طبیعی به مناطق شهری، غیرمنطبق بودن ساختار کالبدی شهر با اصول پدافند غیرعامل است .بنابراین ارتقاء تاب آوری کالبد شهرها در زمان بحران امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. بدین منظور هدف این پژوهش شناسایی شاخص ها و عوامل موثر بر میزان تاب آوری کالبدی جوامع شهری از نگاه پدافند غیر عامل است، جهت تحقق این امر مناطق 2، 3 و 7 شهر شیراز مورد مطالعه قرار گرفته است، که ابتدا مبانی نظری مربوطه با مطالعه اسنادی و رویکردی تحلیلی – توصیفی از نوع کاربردی بررسی شده و در ادامه معیارهای مورد نیاز پژوهش، شامل: معیارهای کاربری اراضی، کیفیت بنا، نوع اسکلت، عمر بنا، معابر، دسترسی به مراکز امداد و نجات، تعداد طبقات، حریم پمپ بنزین و گاز، نوع نمای بنا، نزدیکی به فضای امن ایستگاه مترو و مساحت قطعه ، استخراج شده است. جهت وزن دهی معیارها از نظر کارشناسان و مدل تحلیل سلسله مراتبی معکوس (IHWP) و جهت تحلیل و هم پوشانی لایه های اطلاعاتی از نرم افزار GIS، استفاده شده است. در نهایت، نتایج بدست آمده از تحلیل مذکور، حاکی از این است که 3.6 درصد مناطق، تاب آوری بسیار زیاد، 36.7 درصد تاب آوری زیاد، 25.9 درصد تاب آوری متوسط، 30.9 درصد تاب آوری کم(آسیب پذیری زیاد) و 2.9 محدوده از تاب آوری خیلی کم و در نتیجه 2.9 درصد بافت از آسیب پذیری بسیار زیادی برخودار است. که می توان با اعمال و اجرای ضوابط برنامه ریزی شهری و همچنین ارایه راهکارهای سودمندی در این زمینه از میزان آسیب پذیری این مناطق و جوامع شهری کاست.

تاب آوری کالبدی، جوامع شهری، پدافند غیر عامل، IHWP، شیراز