مطالعه ماهیت جریان برگشتی آبیاری و عوامل موثر و روش های برآورد آن

یکی از پارامترهایی که در برنامه ریزی استفاده از منابع آب نقش اساسی دارد و علیرغم اهمیت آن به خوبی شناخته نشده است، مقدار آبی است که پس از مصرف به صورت جریان های برگشتی به منابع آب سطحی و زیرزمینی بازمی گردد. هدف از تحقیق حاضر مطالعه مروری ماهیت جریان برگشتی آبیاری و تعیین عوامل موثر و روش های برآورد آن می باشد تا ضمن شناخت بیشتر این پارامتر و برآورد دقیق تر آن، با بیلان و برنامه-ریزی دقیق تر مدیریت منابع آب زیرزمینی، به احیا و پایداری آبخوان ها کمک نماید. در این راستا، بر اساس مطالعات جامع منابع آب کشور، مقادیر ضرایب جریان برگشتی کشاورزی، شرب و صنعت، منابع آب سطحی و منابع آب زیرزمینی برای حوضه های درجه دو کشور محاسبه گردید. برطبق نتایج، مقدار ضریب جریان برگشتی در بخش کشاورزی و شرب و صنعت به ترتیب در حوضه هامون هیرمند با 0/12 و در حوضه تالش مرداب انزلی با 0/37 از کمترین مقدار و در حوضه گاوخونی با 0/42 و در حوضه مرزی غرب با 0/89 از بیشترین مقدار برخوردار بودند. همچنین ضرایب جریان برگشتی متوسط کشوری در بخش کشاورزی و بخش شرب و صنعت به ترتیب 0/26 و 0/67 به دست آمد. باوجوداینکه جریان برگشتی در بیلان آب کشور سهم 30 میلیارد مترمکعبی دارد، برآورد آن از روش شناسی مدونی برخوردار نیست و به ویژه در مورد ماهیت و مقدار جریان برگشتی در سامانه های مختلف آبیاری، اجماع نظر و استاندارد مشخصی وجود ندارد. لذا با نظر به سهم قابل توجه جریان برگشتی در منابع آب، پیشنهاد می گردد، دستورالعمل جامعی برای برآورد آن در شرایط مختلف ارایه گردد.

Keywords:

آبخوان , نیاز آبی , جریان برگشتی , حوضه , منابع آب