نغمه باقری - دانشجوی دکتری گروه مهندسی آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان
نجمه یزدان پناه - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان

افزایش نیاز آبی در جهان به دنبال رشد سریع جمعیت، اهمیت استفاده بهینه از این مایه حیات را بیش از پیش نموده است. با توجه به وجود کمبودهای جدی آب به خصوص در مناطق خشک و نیمه خشک نظیر اقلیم کشورمان، لزوم استفاده بهینه و با راندمان بالای آب در این بخش اهمیت بسیاری دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل کاربرد خاکپوش (مالچ)، در کشاورزی و اثرات آن بر کاهش تلفات تبخیر و افزایش بهره وری مصرف آب، می پردازد. نتایج پژوهش های مختلف نشان داد حضور خاکپوش بر سطح خاک با ایجاد سایه و ممانعت از نفوذ نور باعث کاهش و جلوگیری از رشد علف های هرز و با جلوگیری از تبخیر آب از سطح خاک باعث کاهش درجه حرارت و افزایش محتوای رطوبت خاک می شود. بیشتر تحقیقات انجام شده بر خاکپوش های آلی، مربوط به بقایای گیاهی نظیر کاه وکلش، برگ ها، چوب، خاک اره و خرده چوب می باشد. از بین روش های موجود کاه و کلش گندم، برگ درخت و خاک اره در حفظ درجه حرارت خاک، افزایش میزان محصول و حفظ تعادل در عناصر غذایی، حفظ بهتر رطوبت خاک و کاهش تنش رطوبتی خاک نسبت به دیگر خاکپوش ها، برتری محسوسی را نشان دادند. همچنین نتایج نشان داد که استفاده از مالچ های پلاستیکی ضمن بهبود صفات رویشی و کمی و کیفی محصولات، باعث کاهش تبخیر سطحی خاک، کاهش شیب جریان حرکت رطوبت از عمق به سطح خاک، جلوگیری از هدررفت آب توسط علف های هرز، جلوگیری از هدررفت آب در فواصل بین دو گیاه می شود. همچنین بهره وری مصرف آب را بیش از 50 درصد افزایش می دهد. نقش مثبت استفاده توام سیستم آبیاری قطره ای و خاکپوش پلاستیکی در افزایش عملکرد و کاهش مصرف آب در محصولات کشاورزی، به گونه ای که عملکرد نهایی محصولات در صورت استفاده از خاکپوش در آبیاری قطره ای نسبت به آبیاری معمولی بدون خاکپوش، اختلاف معنی داری نشان می دهد.

بقایای گیاهی، تبخیر، حفظ رطوبت خاک، خاکپوش، درجه حرارت، کارایی مصرف آب