مسعود پورغلام - دانشجوی کارشناسی ارشد
عبدالمجید لیاقت - استاد گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران

دسترسی به آب کافی برای آبیاری در فصل کشت برنج که معمولا در فصلهای گرم و کم باران کشت میشود، یکی از مشکلات کشاورزان در اراضی شالیزاری شمال کشور است. برای برونرفت از این مشکل بایستی راهکارهای کنترل و بهره برداری مناسب از بارش های نابهنگام را با گسترش سازه های تنظیم و ذخیره سازی آبهای سطحی و روانابهای جاری اصلاح نمود. یکی از بهترین و قدیمیترین روش برای بهبود شرایط گفته شده، احداث سازه بومی و سنتی بنام آببندان یا استخرهای ذخیره آب میباشد. آببندان که همان تالاب ولی در مقیاس کوچک میباشد، نمونه ارزشمندی از دانش و فناوری بومی مردمان مناطق شمالی کشور برای ذخیره، استفاده مطلوب و تامین آب مزارع بوده است. اما دستیابی به مزایای گفته شده، وابسته به طراحی و اجرای دقیق سازه آببندان میباشد. در صورت اجرای نادرست این سازه، نه تنها از مزیتهای فراوان این سازه بومی بهره برده نخواهد شد، بلکه مشکلات فراوانی برای تامین آب و محیط پیرامون منطقه طرح به وجود خواهد آمد. در این پژوهش، ابتدا به طراحی، ساخت و اجرای این سازه خواهیم پرداخت و پارامترهای تاثیرگذار مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس مشکلات این سازه منحصربه فرد ذکر شده و راهکارهایی برای خروج از مشکلات احتمالی که این سازه را تهدید میکند، ارایه خواهد شد.

آب بندان، مناطق شمالی، اراضی شالیزاری، اجرای بهینه، مشکلات آب بندان