سیدمحسن موسوی - دکتری رفاه اجتماعی ، استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد

مساله و محرک آغازین تحقیق حاضر عبارتست از اینکه به زعم بسیاری از صاحب نظران جامعه ایرانی و همچنین نتایج پژوهشها، گرایش و جهتگیری شهروندی در بعد اجتماعی در ایران بیشتر به سمت دریافت حقوق اجتماعی- رفاهی است تا انجام تکالیف متناظر آن. این مقاله بدون اینکه درصدد علتیابی و تبیین این مساله برآید، به روش کتابخانه ای و با تاکید بر دو عنصر اساسی حق و تکلیف در شهروندی به واکاوی اشکال مختلف تلازم حق و تکلیف در شهروندی اجتماعی پرداخته است. در این راستا دو صورت از این تلازم مورد شناسایی قرار گرفته است؛ صورت اول که به موجب آن حقوق اجتماعی متوجه شهروندان و تکالیف متناظر آن، متوجه دولت و سازمانهای ذیربط میباشد و صورت دوم که در آن هر شهروند همانطور که حق برخورداری از حقوق اجتماعی دارد، تکالیفی نیز متوجه اوست. در توضیحات ذیل صورت اول، ملزومات و مباحث مناقشه آمیز در خصوص مقدورات دولتها و میزان ورود و مداخله آنها در تحقق حقوق اجتماعی مورد بازشناسی قرارگرفته ودر توضیحات مربوط به صورت دوم، به ارزیابی تلقی رایج از توازن حق و تکلیف و سپس ابداع و شرح یک مدل گونه شناسانه از گرایش به حقوق وتکالیف در شهروندی اجتماعی همت گماشته شده است. همچنین در تحلیل پایانی، اشاره شده است که شکاف کاذب بین حقوق و تکالیف شهروندی با بهره گیری از مفهوم شهروندی فعال قابل مرتفع شدن است و تکالیف دولت و شهروندان را به منظور تحقق شهروندی اجتماعی، میتوان بواسطه این مفهوم با هم گره زد.

شهروندی اجتماعی، حقوق اجتماعی، حق و تکلیف، شهروندی فعال، شهروندی منفعل