جواد غفاری گوشه - دانشجو کارشناسی ارشد سازه های آبی دانشگاه شهرکرد،
روح الله فتاحی نافچی - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد،
حسین صمدی بروجنی - دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد،

اندازه گیری دقیق بده جریان در مجاری روباز و شبکه های انتقال آب و فاضلاب از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده، به طوری که تاکنون انواع مختلفی از سازه ها از قبیل سرریزها، روزنه ها، فلوم ها و دریچه های کشویی به منظور اندازه گیری بده جریان ارایه شده اند. سرریزهای تناسبی دسته ای از سرریزهای لبه تیز هستند که به دلیل حساسیت کم نسبت به تغییر عمق بالادست از دقت بالایی برخوردار می باشند. در سرریزهای تناسبی نوع خطی، رابطه میان بده و بار آبی خطی است، در حالی که در انواع جذری و لگاریتمی آن، رابطه خطی به ترتیب میان بده و جذر بار آبی و لگاریتم بار آبی برقرار می باشد. در این تحقیق براساس مبانی نظری موجود در زمینه سرریزهای تناسبی و روش طراحی بدون بعد، سرریز تناسبی خطی با مقطع دودکشی طراحی و ساخته شده و در آبگیر جانبی یک کانال با مقطع مستطیلی تعبیه شدند. و با سرریز مستطیلی مورد مقایسه قرار گرفت. با انجام حدود 200 آزمایش در محدوده بده 2 الی 12 لیتر بر ثانیه بر روی سرریزها، برقراری رابطه خطی میان بده و بار آبی در سرریزهای جانبی از نوع تناسبی خطی، به صورت آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایش ها نشان دادند که ضریب بده در شرایطی که این سریزها به عنوان آبگیر جانبی مورد استفاده قرار گیرند تابعی از نسبت های بدون بعد بار آبی به ارتفاع تاج سرریز و طول تاج سرریز به ارتفاع تاج سرریز می باشد. در نهایت حساسیت هیدرولیکی. سرریز تناسبی با توجه به ویزگی این سرریز مورد بررسی قرار گرفت نتایج نشان داد که در سرریز تناسبی خطی مورد نظر، سرریز دودکشی، به طور تقریبی به یک میل می کند که فرض اولیه طراحی سرریز تناسبی خطی را تایید می کند.

سرریز تناسبی، کانال مستطیلی، آبگیر جانبی، ضریب بده