رضا صفاریان - کارشناس ارشد آبخیزداری مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
عطاا... خادم الرسول - عضو هیئت علمی گروه خاکشناسی دانشگاه شهید چمران
هادی عامری خواه - عضو هیئت علمی گروه خاکشناسی دانشگاه شهید چمران

فرسایش خاک و پیامدهای منفی ناشی از آن گرچه سابقه ای به قدمت شروع زندگی انسان بر روی کره زمین دارد، اما سرعت تاثیر آن بر اکوسیستم های حیاتی و منابع آب، از اوایل قرن بیستم فزونی یافته و با امتزاج پدیده جغرافیایی دیگری به نام رسوب کام ً لا نقش مخرب خود را به صورت عملی نمایان ساخته است، که از آنجمله تاثیرات برون حوضه ای فرسایش خاک بر بار رسوب رودخانه ها و بالطبع عمر مفید دریاچه سدها می باشد. شایان ذکر است که پیشرفت تکنولوژی نرم افزارهای کامپیوتری و شناخت فرایند فرسایش و رسوب و تشخیص نسبی عوامل موثر در آن امکان استفاده از انواع مدل های ریاضی ٤ را جهت شبیه سازی این فرایندها و ارائه راهکارهای حفاظتی فراهم ساخته است و از آنجایی که نتایج حاصله از این مدل ها در اکثر مواقع با مقادیر واقعی تطابق دارد، در نتیجه استفاده از مدل ها در مطالعات حوزه آبخیز و مدیریت رودخانه و برآورد عمر مفید سدها و سایر سازه های هیدرولیکی افزایش یافته است. در این تحقیق منطقه ای واقع در شمال شرق استان خوزستان که بر روی نقشه در طول جغرافیایی "10 ¢ 5 °50 و عرض جغرافیایی "30 ¢21 °31 تا "25 ¢30 °31 واقع شده است، مورد مطالعه وشبیه سازی قرار گرفته است. در این تحقیق از مدل ریاضی TMDL و WEPP استفاده شد. نرم افزار CLIGEN برای ساخت اقلیم منطقه، همچنین بانک اطلاعاتی مدل EPIC در بخش مدیریت مدل استفاده شد. در این تحقیق پس از ساختن فایل های ورودی مدل، با بهره گیری از نرم افزار Arcview3,3 و نقشه های شیب، هیپسومتری و عکس های هوایی کلیه پارسل ها وزیرحوضه ها و شبکه هیدروگرافی در مدل تعریف شده و مدل اجرا گردید. نتایج حاصله نشان داد که مقدار بار رسوب حاصله از پارسل 1658.1 تن، پارسل 3945.2.2، پارسل 608.3تن، پارسل 1962.5.4تن، پارسل 6852.5تن، پارسل 5784.6 تن و میانگین بار رسوب حاصله 3468/2 تن می باشد که یک بار آلایندگی قابل توجه است و ورود آن به رودخانه سبب ایجاد جریان های بویانسی و مشکلات زیست محیطی می گردد و مقایسه مقادیر خروجی مدل WEPP با مقادیر محاسبه شده درمنطقه اختلاف 8/8 درصدی را نشان می دهد. همچنین احداث ابنیه ها و سازه هایی مانند اپی، بانکت و گابیون جهت کاهش اثرات برون حوضه ای و زیست محیطی این با رسوب و مدیریت صحیح آبهای سطحی توصیه می شود.