محمد خمرنیا - دکترای تخصصی مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، مرکز تحقیقات ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران
مصطفی پیوند - مرکز تحقیقات ارتقاء سلامت، دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران

زمینه و هدف:ترک مصرف مواد مخدر از جمله مسایلی است که همواره مورد توجه مسیولین و خود مبتلایان به سوء مصرف مواد و خانواده های آنها بوده است. مشکل اصلی، بازگشت و شروع دوباره به این عادت ناپسند است. اختلافات خانوادگی و شرایط اجتماعی نامناسب نیز از عوامل تاثیر گذار در بازگشت مجدد به اعتیاد می باشد. لذا پژوهش حاضر با هدف شناخت نقش عوامل خانوادگی و اجتماعی در بازگشت به اعتیاد به مواد مخدر در مراجعه کنندگان به مراکز ترک اعتیاد انجام گرفته است.روش کار: این مطالعه از نوع مطالعات کیفی بوده که با رویکرد تفسیری در سال 1396 در شهر زاهدان انجام شد. 22 نفر از افرادی که دارای سابقه ترک و بازگشت مجدد به مواد مخدر داشتند با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه فردی و به وسیله پرسشنامه نیمه ساختار یافته جمع آوری شد و تمام مصاحبه ها ضبط و بر روی کاغذ پیاده سازی شد. در این مطالعه تحلیل داده ها به روش آنالیز محتوا انجام شد.نتایج: از بین 22 نفر مشارکت کننده در این مطالعه حدود 12 نفر متاهل و 7 نفر بی سواد و 10 نفر زیر دیپلم بودند. بیشتر افراد در محدوده سنی 21 تا 30 سال بودند، متوسط تعداد ترک کردن افراد 7 بار بوده و بیشترین ماده مصرفی در بین افراد تریاک بود. بر اساس نتایج مطالعه 8 مضمون اصلی ، اختلافات خانوادگی ، حمایت نظارت و ضعیف ، اجبار برای ترک ، مشکلات اقتصادی ، عوامل مرتبط با مواد ، شهر نشینی ، دوست ناباب ، نبود اوقات فراغت سالم استخراج گردید. اکثریت شرکت کننده گان اختلافات خانوادگی، بیکاری، ، داشتن فرد معتاد در خانواده، اجبار برای ترک، مشکلات اقتصادی، نبود اوقات فراغت و داشتن دوست ناباب را علل اصلی بازگشت به اعتیاد می دانستند. از دیدگاه افراد مورد مطالعه حمایت و نظارت بیشتر خانواده، عدم تنبه در خانواده، حمایت عاطفی، تغذیه ای، شغلی و پس از ترک از مهمترین راهکار ها جهت پیشگیری از بازگشت به مواد مخدر بود.نتیجه گیری: نقش عوامل خانوادگی و شرایط اجتماعی در این مطالعه به صورت بارزی در بازگشت به اعتیاد مشاهده شد. لذا با تاکید بر این عوامل به خصوص آموزش بیشتر خانواده ها و بهبود شرایط اجتماعی از طریق همکاری با سازمان های مرتبط می توان بازگشت به اعتیاد را کاهش داد.

خانواده، عوامل اجتماعی، اعتیاد، ترک اعتیاد