عباس دهقان - کارشناس ارشد اقتصاد کشاورزی، دبیر گروه اقتصاد اندیشکده علوم انسانی
عبدالحسین خلعتی - کارشناس ارشد علوم اقتصادی، کارشناس جهاد کشاورزی بوشهر

ایران در یکی از خشک ترین مناطق جهان قرار گرفته است و کمبود آب در آن مهم ترین تنگنای توسعه به شمار می آید. با توجه به چالش های پیش روی آب در ایران، نیاز برای مشارکت کشاورزان برای بهبود کارایی و اثربخشی آبیاری، هسته اصلی سیاست آب کشاورزی کشور در فراهم کردن مشوق هایی از جمله رهیافت نوین مدیریت مشارکتی آبیاری است. در این تحقیق اثرات مدیریت مشارکتی آبیاری در شبکه آبیاری و زهکشی دشت لیشتر و خیرآباد در استان کهگیلویه و بویراحمد به صورت مطالعه موردی مورد ارزیابی قرار گرفته است. این اثرات با استفاده از شاخص های عملکرد مدیریت آبیاری، مدل رگرسیون خطی و تابع تولید مرزی تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. اطلاعات مربوط به دو دوره زمانی پیش از انتقال مدیریت آبیاری (89-1388) و پس از انتقال مدیریت آبیاری (91-1390) با استفاه از روش نمونه گیری چند مرحله ای گردآوری گردید. نتایج حاصل از برآورد مدل رگرسیون نشان داد که درآمد و بهره وری محصولات عمده کشاورزی در منطقه (گندم و ذرت) افزایش یافته است و انتقال مدیریت آبیاری تاثیر مثبتی بر این متغیرها داشته است. مجموع مخارج آب بهاء از 46 به 61 درصد افزایش پیدا کرد و هزینه های احتیاطی و حقوق و دستمزد کارکنان کاهش یافته است. نسبت عملکرد تحویل آب در مزارع انتهای شبکه نسبت به مزارع ابتدای شبکه آبیاری دامنه تغییرات وسیعی داشته است. با این وجود، بعد از انتقال مدیریت آبیاری دامنه تغییرات این شاخص برای مزارع انتها و ابتدای شبکه کاهش یافته است. کشاورزان رضایت و اعتماد بیشتری به سیستم مدیریت جدید پیدا کردند و مشکلات اجتماعی مرتبط با آبیاری تا حدی کاهش یافته است. نتایج حاصل از برآورد تابع مرزی نشان داد که میزان کارایی فنی کشاورزان در دوره بعد از انتقال مدیریت آبیاری افزایش یافته است. میانگین کارایی فنی محصول گندم از 0/82 به 0/86 و میانگین کارایی فنی محصول ذرت از 0/95 به 0/98 در دوره بعد از انتقال مدیریت افزایش پیدا کرد.

مدیریت آبیاری مشارکتی، شاخص های عملکرد مدیریت آبیاری، مدل رگرسیون خطی، شبکه آبیاری و زهکشی لیشتر و خیرآباد