بهاره نیک روش - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
محمدکریم یوسف جمالی - دانشیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
علی رضا خواجه احمد عطاری - گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
مهرداد حجازی - دانشیار گروه مهندسی عمران، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

با توجه به نقش تسامح و مدارا در جامعه و همین طور تاثیر آن در روابط اجتماعی و فرهنگ یک سرزمین، می توان گفت چگونگی اجرای آن در حیطه های مختلف تاریخی و در هر برهه از زمان مربوط به آن متغیر است. چنانکه در ادوار تاریخ ایران اسلامی می توان شاهد چنین نگرشی از سوی حکمرانان هر دوره بود. پژوهش حاضر برآنست تا با تکیه بر منابع اسنادی و مطالعات کتابخانه ای و با روش تطبیق و تحلیل مطالعات تاریخی اوضاع ارامنه در اصفهان، به ارزیابی میزان تسامح و مدارا حاکمان صفوی با ارامنه بپردازد. بر این مبنا در ابتدا به تجزیه و تحلیل دلایل کوچ ارامنه توسط شاه عباس اول به ایران، اهداف وی در این زمینه و بررسی چگونگی ایجاد تسامح و مدارا نسبت به جامعه مذکور و درنهایت در رابطه با عملکرد جانشینان وی، در ایجاد این تسامح در میان ارامنه جلفای نو پرداخته می شود. نتایج حاصل حاکی از آن است که جامعه عصر صفوی و پادشاهان آن در تقابل با ارامنه، هرکدام به صورت های متفاوت عمل نمودند. تسامح شاهعباس اول به علل و اهداف شخصی و گوناگون نسبت به ارامنه خواهناخواه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تاجایی که حتی روش و منش وی نسبت به آنها در هیچ کدام از دوره های بعد از حکومت وی قابل قیاس نیست.

تسامح، مدارا، صفوی، ارامنه، شاه عباس اول