علی شهابی نژاد - استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد

مقاله حاضر تلاش دارد موضوع میدان های تاریخی ایران را بررسی و آنها را بر مبنای یک ویژگی مهم یعنی ترکیب عناصر محصورکننده مورد تحلیل قرار دهد. محصوریت از اساسی ترین مولفه های هر فضای شهری می باشد. عناصر محصورکننده میدان ها در بسیاری موارد مهمترین شاخصه بصری در منظر میدان ها محسوب می شوند و حتی در بسیاری موارد مهمترین عنصر عملکردی میدان ها نیز به حساب می آیند. در راستای رسیدن به هدف تحقیق، نمونه های مرتبط با موضوع در پهنه جغرافیایی ایران با تمرکز بر نمونه های شناخته شده تر مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی ارزیابی شد. در مواردی به منظور فهم تفاوت های مهم بین میدان های ایران و میدان های غربی در ارتباط با موضوع، نمونه های خارجی میدان های تاریخی نیز مورد اشاره قرار گرفته اند. نتایج ارزیابی بیانگر این است که به طور کلی می توان میدان هایی تاریخی ایران را بر مبنای ترکیب عناصر محصورکننده در پنج دسته اصلی قرار داد: 1) میدان هایی با بدنه محصورکننده یکنواخت و فاقد عنصر شاخص 2) میدان هایی با بدنه محصورکننده یکنواخت و ورودی های شاخص 3) میدان هایی با ترکیب متباین بدنه محصورکننده 4) میدان هایی با عناصر شاخص معماری در بدنه محصورکننده و 5) میدان هایی با عناصر شاخص در حوزه بلافصل بدنه محصورکننده.

محصوریت، میدان های تاریخی، ایران، عناصر شاخص