سامان فرزین - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند
حسین کوهستانی - استادیار گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند
مریم ظهوریان - مدرس گروه باستان شناسی دانشگاه بیرجند

معماری ایرانی درخشش مفاهیم آسمانی در رعایت حرمت انسان هاست. تاثیر قرآن در معماری ایرانی با تاثیر ادیان دیگر نظیر بودا و هندو، که دستورات مستقیم برای ساخت مکان های مقدس خود را دارند متفاوت است. تجلی آیه حجاب در سوره نساء و تفسیر آن بخشی از تاثیر عمیق آیات الهی در معماری ایرانی و اسلامی است. هنر معماری ما در طول تاریخ همیشه آمیخته با اندیشه های دینی بوده است. به عنوان نمونه اصل محرمیت و حفظ حریم که در این مقاله به آن پرداخته شده است، در معماری امروز ما به صورتی دیگر جلوه می یابد، به عنوان مثال به جای اندرونی و بیرونی معماری اسلامی امروزه می توان عرصه های خصوصی و عمومی در خانه ها را مطرح نمود. با توجه به مفهوم اصل محرمیت، در واقع فضایی را می توان فضای محرم دانست که از نظر کالبدی برای استفاده کننده دارای حریم، مصونیت و امنیت بوده و کیفیات فضایی آن به گونه ای باشد که آرامش و آسایش فرد را تامین نماید. پرواضح است که امنیت داشتن بصری در این فضا تنها بخشی از ویژگی های آن است و مفهوم آسایش و آرامش دامنه بسیار بزرگتری را شامل می گردد. محرمیت یکی از این اصول سنتی است که به گونه ای بس شاخص و هنرمندانه در معماری پس از اسلام ایران زمین گسترش یافته است. در کنار محرمیت اصولی همانند وحدت که باید آنرا جهت بخش تمامی هنر و تمدن اسلامی دانست، نظم، سلسله مراتب، تقارن و تناسب و غیره نیز در کالبد بناهای سنتی قابل پی جویی است و از آنجا که دارای ریشه های مشترک بوده و رو به یک حقیقت ازلی دارند، وجود هر کدام شکل دهنده و مکمل دیگری است. به طور کلی مقاله حاضر می کوشد که اصل محرمیت را به عنوان یکی از اصول اساسی سبک زندگی ایرانی- اسلامی معرفی نماید و تاثیرات آن در ساختار کالبدی- فضایی معماری سنتی ایران قابل رویت است را نمایان سازد و این نوع سبک زندگی و معماری را همواره به عنوان کالبد اندیشه ابزاری برای بروز تفکر،نگرش و اندیشه های هرقوم و ملتی به وضوح نشان دهد.

محرمیت، درون گرایی، معماری ایرانی، سبک زندگی، مصونیت