شقایق چیت ساز - دانشجوی مقطع دکتری پژوهش هنر، گروه پژوهش هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
ابوالقاسم دادور - استاد دانشگاه الزهرا، گروه پژوهش هنر، تهران، ایران
احمد ندایی فرد - دانشیار دانشگاه الزهرا، گروه طراحی صنعتی، تهران، ایران

تقلید یا الهام از آثار هنری گذشتگان، در شکل گیری اثری نو و خلاقانه قدمتی بس طولانی دارد. یکی از مباحث مهم در حوزه خلق آثار هنری و بالاخص زیورآلات بررسی میزان تاثیر و برگرفتگی آثار چه در حوزه طرح و سبک و چه در حوزه نقوش و تزیینات است. بی تردید برای بررسی میزان برگرفتگی به رویکردی کاربردی، مبتنی بر مقایسه نیاز است که بیشک بینامتنیت مناسب ترین آنهاست. بینامتنیت به بررسی میان یک متن با متون دیگر پرداخته و با تحلیل میزان تاثیر و برگرفتگی ها به گونه شناسی مبادرت می ورزد. مار بعنوان یکی از آرایه های پر تکرار در متن تمامی هنرها و بویژه زیورآلات موضوع اصلی پژوهش حاضر است. این پژوهش در گام نخست تلاشی در جهت مقایسه استیتیک بیش متنی آثار خلق شده مبتنی بر موتیف مار است. برای رسیدن به پاسخ، تلفیقی از روش های تاریخی، تحلیلی و توصیفی مد نظر بوده است. از مهمترین اهداف این پژوهش بررسی عوامل بیش متنی تاثیرگذار بر حوزه این بنمایه و در نهایت تغییر در ماهیت ظاهری و بعد معناشناسانه در خلق آثار معاصر است. تاکید برغنای کیفیت موتیف پرتکرار مار در متن زیورآلات باستانی ایران و پیکره نمونه های معاصر که حاکی از جهان بینی ادوار باستانی است و یافتن ویژگی های بصری با توجه به شاخصه های استیتیکی با تاکید بر روابط بیش متنی از اهداف فرعی این مطالعه است. در نتیجه بررسی ها و تحلیل آثار بیانگر این مساله است، اگرچه این بنمایه دارای مضامین واحدی هستند در گذار از مراحل بیش متنی همواره تفاوت های در ظاهر این آثار بوجود آمده است که ناشی از تاثیر تخیلات و خلاقیت هنرمندان است. لحاظ نمودن مفاهیم استعاری و آشنازدایانه در متن زیورآلات باستانی با بکارگیری مار درنمای جانبی، بکارگیری عناصر میکرو و تآکید بر حرکت دوار مار و تاکید بر ماهیت اساطیری با حفظ ظاهر سه بعدی و ناتورالیستی مار در متن آثار معاصر، از دیگر رهیافت های پژوهش حاضر است.

زیورآلات، مار، موتیف، بینامتنیت، استیتیک