حمیده میرفندرسکی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته هنر اسلامی دانشگاه هنر اصفهان

نقوش و تصاویر موجود در ادیان مختلف را می توان یکی از مجاری انتقال مفاهیم اجتماعی و فرهنگی دانست؛ اما متاسفانه همیشه تفاسیر سطحی و کلی از آن ارایه می شود؛ از این رو به اجزاء و ساختار آن کمتر توجه می شود؛ بر این اساس در این پژوهش کوشیدیم، اجزاء و ساختار یکی از نقوش مشترک در ادیان را بررسی کنیم. تصویر فرشته چهارسر یکی از نقوش شناخته شده در دین یهودی است؛ این نقش در متون اسلامی مانند معراج نامه های پیامبر نیز دیده می شود؛ این نقش در کتاب های نجومی نیز تحت عنوان چهار صورت فلکی اصلی منطقه البروج در 4000 ق.م. مشاهده شده است. مساله اصلی این تحقیق بررسی ارتباط میان تصاویر نجومی و تصاویر موجود در ادیان بود. هدف این پژوهش بررسی تاثیر معتقدات نجومی در ارتباط با چهار صورتفلکی اصلی منطقه البروج به عنوان عالم کبیر بر معتقدات دینی و تصاویر ادیان مختلف به عنوان یکی از عرصه های تجلی باورها و اعتقادات مردمان در ادوار مختلف به عنوان عالم صغیر است. در این پژوهش از روش آیکونوگرافی آیکونولوژی، واربورگ پانوفسکی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات این تحقیق اسنادی است. نهایتا پژوهشگر با تحقیقات فراوان در حوزه منابع دینی به خصوص دین اسلام و یهود و حوزه منابع نجومی به نتایج بسیار مهمی در حیطه رابطه این دو دسته از تصاویر دست یافت؛ بر این اساس با استناد بر باور راسخ پیشینیان در باب تاثیر عالم کبیر بر عالم صغیر چهار سر موجود در نقش فرشته چهارسر در واقع نمادهایی از چهار صورت فلکی اصلی منطقه البروج در 4000 ق.م. می باشند.

نمادشناسی، آیکونوگرافی، فرشته چهارسر، معراج نامه میرحیدر، نجوم